DSC00076 4

7. Zaburitnia naoMcoa* /wmrnno xm stresem... 478

W pupie pacjentów z PTSD obserwowano podwyższenie poziomu dobowego wy* dziełanu noradrenaliny i adrenaliny, co prawdopodobnie jest związane z podwyższoną aktywnością miejsca sinawego jheus coerultus - LC). Dysregulacja układu łutecboi* aminerjpcznego i stan hiperadrcncigiczny w PTSD wiążą się z zaburzeniami ©«» podwzgfazowo-pizy&KłkuwD-nadnetczowcj (p-p-n) i obniżonym stężeniem kortyzolu. Obserwacje zmian ncuroendokrynnych pojawiające się na skutek działania różnych typów suesorów zwróciły uwagę na zależność tych zmian od czasu trwania ekspozycji (ostry lub chroniczny stres}, wcześniejszych doświadczeń stresowych oraz okresu raz-wujowego, w którym doszło do narażenia. Późniejsze obserwacje potwierdziły, że niezależnie od obecności wcześniejszych doświadczeń stresowych ostry stres wiązał się z podwyższeniem wydzielania kortyzolu i towarzyszącym przejściowym wzrostem wydzielania noradrenaliny w wielu obszarach mózgu. Był to model najbardziej zbliżony do zmian w ostrym zaburzeniu stresowym (ASD). Stres przewlekły zaś, bez wcześniejszych stresowych doświadczeń, powodował obniżone stężenie kortyzolu związane z fi-zoologicznym przystosowaniem do stresu, ale i podwyższone stężenie noradrenaliny; przypisywane kompensacyjnemu wzrostowi syntezy tej aminy. Przyjmuje się, że zasadniczą rolą kortyzolu jest tłumienie naturalnej reakcji obronnej aktywowanej przez działanie stresora. W drugiej kolejności kortyzol wpływa supresyjnie na oś p-p-n, oddziałując hamująco m.in. na podwzgórze i przysadkę, co w ostateczności prowadzi do odtworzenia podstawowych stężeń hormonów. To, że wcześniejsze obciążenie stresowymi urazami może w odpowiedzi na ostry i przewlekły stres modyfikować reakcję neuzoendokrynną, wiąże się zarówno z pobudzeniem aktywności adrenergicznej podwzgórza, jądra migdałowatego i miejsca sinawego, jak i z aktywnością receptorów $-hokortykoidowych ighicoconkuid receptor - GR).

Hipotetyczny* model biologiczny PTSD zakłada, że wydzielanie kortyzolu jest w PTSD obniżone w wyniku wzmożonej aktywności receptorów głikokortykoido-wych. powstałej w następstwie wpływu czynników wcześniejszych (przed obecną reakcją stresową). Przypuszczano, że właśnie obecność czynników działających wcześniej będzie pomocna w wyjaśnieniu, dlaczego u pewnych osób rozwija się PTSD po ekspozycji na urazy, a u innych nie. Badania nad receptorami glikokortykoidowymi wykazały, że skutki fizjologiczne i behawioralne kortyzolu zależą od jego zdolności do wiązania tych receptorów w cytoplazmie komórki W ostrej reakcji na stres, podobnie jak w depresji, obniżone są liczba i wrażliwość GR, powodujące osłabienie normalnego behawioralnego efektu działania kortyzolu. Odwrotnie jest w PTSD, gdzie liczba GR się zwiększa (co wykazano na modelu limfocytu) w porównaniu z osobami zdrowymi, pacjentami po narażeniu na uraz, lecz bez PTSD, i pacjentami z innymi zaburzeniami psychicznymi. W PTSD stwierdzono wzmożoną supresję wydzielania kortyzolu po podaniu deksametazonu. Obecnie wiadomo, że głównym neuromoiu-torem reakcji stresowej jest kortykoiiberyna [corticotzopin releasmg hornme -CRH). Neurohormon ten, związany z działalnością osi p-p-n, pełni wiele różnych funkcji, z których większość jest związana z behawioralnymi, immunologicznymi i autonomicznymi reakcjami adaptującymi organizm do stresu. U pacjentów z PTSD stężenie CRH w płynie mózgowo-rdzeniowym jest podwyższone, ale reakcji ACTH na podanie CRH jest osłabiona. Dla zaburzeń regulacji osi p-p-n w PTSD chanb* rys tyczne jest podwyższone stężenie CRH w płynie mózgowo-rdzeniowym i zarazem ruskie stężenie kortyzolu (zob. podrozdział „Biologiczne mechanizmy stresu*, 11,1 _