DSC01395

Jarosław Marek Rymkiewicz Wiersz na te słowa Heraklita: % Nie można wejść do tej samej rzeki

Autor JAROSŁAW MAREK RYMKIEWICZ (ur. 1935)

- poeta, prozaik, dramatopi* sarz, badacz literatury, profesor Instytutu Badań Literackich PAN. W twórczo* ści dramatycznej i poetyckiej nawiązuje m.in. do poezji barokowej (np. polskiej i zachodnioeuropejskiej poezji metafizycznej) i dzieł malarstwa XVII w; by uwspółcześnić doświadczenia człowieka, kulturę dawnych stuleci.

Usta me jak szron topnieją A w co kośd się odzieją

Kośd me jak lód się kruszą Czym się będziesz żywić duszo

[5] Dusza ma jak śniegi taje Już się z dałem nie poznaje

Z czego siebie mną uczynię Ciało me jak strumień płynie

Lód śnieg woda tyle bywam [10J Nie wiem ze mnie gdzie upływam

Gdzie ta strona gdzie ta łąka Gdzie me dało aekąc wsiąka

I gdzie w glinie się zagrzebie Drugi raz nie wstąpię w siebie

{Anatomia, 1970)

. |p|pjuj znaczenie sentencji Heraklita zawartej w tytule wiersza. Do czego poeta odnosi j ^ttens metafory filozofa?

Możemy z śmierci przyszydzać...

Barokowy poeta Jfc o miłości i śmiercL

___ . z

poezja Jana Andrzeja Morsztyna na pozór tylko mówi o rzeczach błahych. Lekki ton, wyrafinowany język odkrywają przed uważnym czytelnikiem gorzkie prawdy o miłości i śmierci. Morsztyn, podążając za swym mistrzem - Giambattistą (czytaj: dźjambatistą) Marinem (1569-1625), proklamuje w poezji wolność twórcy od zobowiązań moralnych, społecznych, tradycji literackiej. Jest poetą pięau zmysłów, chce zdumiewać, prowokować, ukazywać subiektywną wizję piękna i świata.

Jan Andrzej Morsztyn

Rediyiyatus¹

jeśli to prawda, co kiedyś uczony Mniemał i twierdził filozof z Krotony¹,

H dusze ludzkie, doszedłszy swojego Kresu i dała pozbywszy pierwszego,

I5] W inszy się łupież² na nową słobodę³ Przenoszą, w inszy kształt, w inszą urodę, I inszej nie masz po tej śmierd szkody, Tylko na starą duszę żupan⁴ młody, Możemy z śmierd przeszydzać i tyle (to) Niesmaków sobie nie knować⁵ w mogile. Tak i ja, kiedy dni swoich dopędzę,

Kiedy ostatnią Parki⁷ zwiną przędzę, Opuszczę z chędą zwiotszałe⁸ łachmany, A niż⁹ na nowy będę zawołany (15) Żywot, będę się, w powietrze zmieniony, t Wróatus (be) - przywrócony do łydą.

1 fiteof z Krotony - Pitagoras (VI w p.n.e.) działał w Krotonie we Włoszech, głosił naukę o metempsychozie, ezyfi o wędrówce dusz. jUpieł-pomtoka cielesna:

4 Sobola - nowo założona osada; jej mieszkańcy byli jakiś czas zwolnieni z płacenia podatków ibpa - męska koszula ze stójką, noszona w XVH-XVIII«

Sta**-tu: wyobrażać sobie.

?Mi- boginie przeznaczenia. losu w mitologii greckiej i rzymskiej, t iUotsałe - zestarzałe, zelżałe.

9Anii-azanim.

i

Autor

|AN ANDRZEJ MORSZTYN (1621-1693) jest uważany za barokowego arcywistna poezji. Dworzanin bób Jana Kazimierza, bywalec Wersalu (znał świetnie język francuski i włoski), ujmował intefigencją i sztuką komplementu. W jego poezji (zbiory: Kanikuła abo fcśa Gwiazda, 164S; Lutnia, 1661) dominuje śmiała tematyka erotyczna. Wierszy nie wydał drukiem, zapewne z obawy przed skandalem, zajmował się bowiem karierą polityczną, a twórczość traktował jako prywatną rozrywkę. Osiągnął wielkie zaszczyty i majątek, sprawując urząd podskarbiego wielkiego koronnego (w jego gestii były finanse państwa). Błyskodrwą karierę zakoóczył spektakularnym upadkiem - w 1683g został oskarżony przez sejm o zdradę stanu. Uciekł do Francp, gdzie wcześniej nabył wielkie dobra.

BAR

193

1

   Odszukaj w wierszu symbole vanitas (patrz: s. 167). Omów ich rolę w ukazywaniu delesnośd człowieka.

2

   Wskaż w wierszu odwołania do barokowego dualizmu filozoficznego (patrz: s. 167).

3

   Jaką myśl o czasie przynosi wiersz?

4

   Czy wizja rzeczywistości przedstawiona w tekście jest religijna czy areligijna? Uzasadnij odpowiedź.

5

   Z którym wierszem Naborowskiego prowadzi dialog poetycki utwór Rymkiewicza? Określ, na czym polega podobieństwo refleksji temporalnej i wskaż analogie w sposobie obrazowania.