DSC01459

(%J Którym chce poić swoją pieni spragnioną?

Nie dozna orzeźwienia tym napojem.

Z własnej mu duszy musi spłynąć ono. WAGNER

Yfybaczae, ale wielka to jest korzyść,

Gdy człek się wczuwa w ducha dawnych epok,

| (90} Widzi, co mędrzec ten czy inny tworzył I jak my dzisiaj zaszliśmy daleko.

FAUST

O bardzo, tak, do samych gwiazd!

Nie, przyjacielu, przeszłość dla nas To księga szczelnie zapieczętowana.

[95J A ten .duch dawnych epok” to w rzeczywistości Po prostu tylko własny duch waszmośd,

W którym przegląda się miniony czas. Naprawdę często rozpacz wręcz ogarnia I precz udeka, kto was tylko spotka!

[100] Bo to jest kupa śmied, rupieciarnia,

Ta wasza wiedza, napuszona szopka,

Z garśaa sentencji użytkowych.

Jak to w teatrach kukiełkowych!

WAGNER

Lecz świat! I to, jak człowiek myśli, czuje!

(105] Coś przede z tego każdy poznać chce.

FAUST

Ach, to, co się poznaniem tytułuje!

Ale w czym rzecz? I kto się zdradzi, że to wie? Tych kilku, co pojęli, czym jest ono,

I tamy sercom swym nie postawili,

1.    Wyjaśnij, jaką ocenę swojej wiedzy wyraża Faust w monologu.

2.    Określ, jakie uczuda wyzwala w Fauście ocena własnej wiedzy.

[no] Uczucia, wizje swe pospólstwu objawili, Ukrzyżowano przecież i spalono.

(tłum. Jacek St Buras)

Polecenia do tekstu

3.    Wskaż fragment monologu, w którym bohater mówi, że niczego się nie boi. Wyjaśnij, do czego prowadzi go to poczucie.

4.    Przedstaw przyczyny stanu psychicznego bohatera. Zacytuj odpowiednie fragmenty tekstu.

OŚWIECENIE I PREROMANTYZM

323

• t określ, jaką zmianę w swojej wiedzy zapowiada Faust Uzupełnij wykres:

; co poznawać? ■»........Jak? -»------------------Po co? ---------------

6. W cytowanym fragmencie monologu znajdź zdania, w których pojawia się słowo „duch".

; odczytaj z kontekstu znaczenia tego słowa (skorzystaj z pojęć kluczowych).

i 7. Na podstawie rozmowy Fausta z Wagnerem, wyjaśnij, na czym polega różnica w poglądach rozmówców na sprawę nauczania innych.

| 8. Oceń, czym różnią się wypowiedzi bohaterów dotyczące możliwości poznania świata przez człowieka.

9. Wyjaśnij, jakie podejście do rozumienia historii mają obaj rozmówcy.

to. Określ, kto jest optymistą, a kto pesymistą w sporze Fausta z Wagnerem.

Ili 11. Oceń postawę Fausta - czy uważasz jego pragnienia poznawcze za warte realizacji.

I SI czy też za nieuzasadnione i szkodliwe? Uzasadnij odpowiedź.

Praca domowa

1.    Przypomnij, w których księgach biblijnych Bóg wystawia ludzi na próby. Wskaż księgę, w której przedmiotem zakładu Boga z szatanem jest los bohatera.

2.    Znajdź w pierwszej scenie dramatu Goethego inne fiagmenty, w których jest mowa o duchu.

; Określ, w jakich znaczeniach to słowo występuje.

3. Korzystając ze źródeł encyklopedycznych, podaj nazwy stanowisk poznawczych reprezentowanych przez bohaterów fragmentu sceny Sen Nocy Walpurgii, czyli Złote Gody Oberona i Tylami (w. 4348.-4368.). Wskaż stanowiska przeciwstawnejM

Tworzenie

WŁASNEGO TEKSTU

Faust Johanna Wolfganga Goethego - dramat o klęsce oświeceniowego rozumu i i bezradności romantycznego ducha. Uzasadnij tezę. wykorzystując fragmenty cytowane w podręczniku oraz znajomość całego dramatu.

^POJĘCIA KLUCZOWE

DUCH - jedno z podstawowych pojęć języka religijnego i metafizyki. W starożytności rozumiano je jako określenie boga (bóstwa) albo istoty pośredniczącej pomiędzy ludźmi a bogami (bóstwami), albo też jako demona. Według chrześcijaństwa duchem jest Bóg, ale istnieją także złe duchy (wysłannicy szatana) - np. te, które wedle Ewangelii wyganiał z opętanych Jezus.

Dla alchemików duch oznaczał zaś po prostu gaz, a ..duch natury" (spiritus Naturae) inaczej - duch powszechny (spiritus universalis) czy duch świata (spiritus mundi)

- to wszechobecna substancja unosząca się w powietrzu, będąca podstawą życia.

Jako pojęcie metafizyki duch stanowi opozycję wobec materii i oznacza wszystko to, co wyższe i ważniejsze (albo głębsze) od tego, co materialne i zmysłowe. Sfera duchowa (spirytualna) stała się najważniejszym celem poznania dla romantyków.

ROZUM - patrz; s. 268.

WIEDZA -patrz:265.