DSC05022

XXX cHAJt V* TERY Sn KA TUI WC/OSt I

i _L|acptr~^ w^odu pr/NUaJanT, . anegdotami. Pod/,ciał po-.i^nosuwę Erazma. który utał przysłowiom rozumianym jako iLuśzectaft potoczne mądrości. odszedł od retoryki, a zarazem Echował* co nasilenie na kpinę i wydobywanie śmieszność, u ' Rei c/ct-iej lednak zamiast argumentem posługiwał sic £2tomvmpfz\ kładem, stosował także bajki i przysłów ia.

Roaerdamoyk był rzecznikiem odnowy moralnej poprzez uwohśośeodzlych nawyków i przesądów oraz odnowy chrzęści, onsrwa ^ 'szerzenie tolerancji i odrzucenie fanatyzmu, cere-■MŚiMś^ywk i odpustów. Rej, jak Erazm, wierzył w skuteczność wvcbow ama od najmłodszych lat.

Prócz przekładu Nowego Testamentu, Rej korzy stał z utw orów mc-rai izatocskich HołendrL głównie z Podręcznika żołnierza Chry-sr«so*xgo. k*xv cieszył się ogromną popularnością. Traktat, wydmy po m pierwszy w 1503. do roku 1536 miał już 42 wydania w języku bńćsknn i 13 w przekładach na języki narodow e: na język pcisk: przetłumaczył go Wojciech z Nowego Miasta. Dzieło ukazało się drukiem z przedmów ą Jana Seklucjana. w Królewcu, w roku 155$. pod tytułem Rycerstwo chrześcijańskie, czyji żywot duchow

ny. to jest nauka prawdzr+a chrześcijańska. Rodzimą postać militis Christian kreśliły zarówno postylle katolickie, jak i protestanckie, jc-rmcrz Chrystusa" obecny jest również w publicystyce religijnej. Portret rycerza chrześcijańskiego Rej szkicuje w Posty lli i w Zw ierciadle. w Zwierzyńcu znajduje się epigramat zatytułowany Rycerz krseśajtmsh Także rozmowa między żołnierzem a gospodarzem ramcszcznoa • Zygocie człowieka poczciwego (1,9,3) jest przeróbką dialogu Erazma Sprawy wojenne z Rozmów potocznych. Sam Rej wskazał z jakiego wzorca korzystał, pisząc: „nadobnie o ty m on Roterdan. sławny człowiek, jakoby z pośrmew iskiem jakim napisał . W zamieszczonych w dziele wygodach na temat władzy królewskiej słyszalne jest echo innego utworu Holendra — Jnstitutio pnneipis Chnstiani (Wychowanie księcia chrześcijańskiego).

’ Ibidem

odami na pilną lekturę dzieł Rotterdamczyka i próbę prze-

^Do -_a • _{G my}śli na grunt polski są także: Calec his mus, Psał-^aieSiep0_Xidón’_f Kupiec. Przestrach na złe sprawy ludzkiego żywo-^terf₉ Część facecji Zwierzyńca ma źródło w Adagiach i Colloąuia

familioria (Rozmowach potocznych).

Do lektur Reja trzeba oczywiście zaliczyć te dzieła, które stanowił) bezpośrednie wzorce dla jego utworów. Krąg lektur Okszy-ca prócz wymienionych dzieł Erazma, wyznaczają zatem m.in.: Mercatorseu iudicium Thomasa Naogeorgusa. In Apocalypsim [...] conciones centum Heinricha Bullingera. Psalmorum omnium [...] paraphrastica Johannesa van der Campen (Campensisa), Cate-c his mus minor puerorum Urbanusa Rhegiusa. Zodiacus virae Pi era Angela Manzollego de la Stellata zwanego Palingeniusem. Oprócz tego pisarz korzystał ze zbiorów facecji: Laurentiusa Abstemiusa, Poggia Braccioliniego (Liber facetiarum), Johannesa Hulsbuscha (Silva sermonum iucundissimorum), Heinricha Bebela (Facetiae), Johannesa Gasta oraz Apophtegmatum [...] loci communes Konrada Lykostenesa- Część z nich wykorzystał przed Rejem tw órca popularnego Sowiźrzała. Wiele wskazuje na znajomość Emblematów Alciarusa-'¹. Liczne przykłady Rej zaczerpnął od Reinharda Lori-chiusa (Institutio principis Christiani. w poi. przekł. Księgi o wy-

chowaniu i ćwiczeniu każdego przełożonego), znał także dzieło Baptysty* Fulgosiusa Factorum dictorumgue memorabilium libń IX. a prawdopodobnie również popularne wówczas Księgi o wychowaniu Erazma Glicznera. na pew no teksty anonimowe, jak Gęsta Ro-

Psałterz Dawidów — zwłaszcza modliruy po P> 49 i :>6. Kupiec (w. 8817). Postylla (A4v. Lisy !33v. 142v. 180). Przestrach na złe sprawy ludzkiego żywota (k. A3). Żyw ot człow ieka poczciwego (2.13.1 ; 2.13 2).

- Szczegółów sze zestawienia: I. Chrzanów s k i. bacecje Mikołaja Reja, Kraków 1894 (odbitka z ..Rozpraw Wydziału Filologicznego AL . L 23); J. Krzyżanowski. 0„ Figlikach " Mikołaja Reja. ..Pamiętnik Literacki” 1969. z. 4. s. 3 i n.    ,    ,    .

-* J. Pelc. Słowo i obraz. Sa pograniczu literatury t sztuk piasty cz-

mch, Kraków 2002. s. 71 i n.