DSCF1122

-hadana Tu i ówdzie bvła ona badana przez ludzi na-<** • żydów w’śród nich było stosunkowo mato. Ale 1 om się il'P; * Vł^T całości jednak w społeczeństwie polskim wiedza r^‘“. - ^dowskim była zdumiewająco nikła, fragmentaryczna, ozniekształcona. Niewielką pociechą było to, że nie le-wiedza o świecie innych grup niepolskich, znajdu-I^gęTobrebie państwa polskiego.

omotam

i? i-css obieiy afrykańskiej, aziaiyckiej i połudmownamc-r\iamskiei .rgzorrkf. Nałożeń w tej rewolucji, jej początki, okoliczności ją warunkujące byty nicdostrrepane, choć jur wiech Tmisish istnieć, Iwaga piszących byk wyłącznic zwToeona na „cgzondcę".

7b samo ca się oowiedziec i o polskiej literaturze reportażowe, 2 jcesnicgD lądu", Pommcla ona rzeczy najważniejsze, choć v, owym czasie Wy one bardzo wyraźne i na każdym kroku zda-wah- się narzucać uwadze ohserwatorow.

Wvr*adnie nam więc jasno powiedzieć: obraz Żyda. jaki występowa: w 'literaturze polskiej, by] wybitnie stereotypowy fragmenta-Tycznv. nieadekwatny. Z reguły powstawał on w* oderwaniu od całokształn: spraw, żyda i dążeń społecziHSŚriżydowskiejwftłłsce. mko iragment snraw czysto polskich i w odniesieniu do nich.

Zachodziła jednak uderzająca rozbieżność pomiędzy htera-nrre 2 dziennikarską publicyspka. Rozbieżność ta—w pewnych okresach słaba—by a szczególnie uderzająca od początku wieku XL Pubłicv5ivkB bvte coraz hardziej nastrojona antyżydowsko, czego ukoronowaniem była fala przedwojennego antysemityzmu. Ta wrogość nubtirvstvki wobec Żydów miała w literaturze stosunkowo słane odbicie. vT poezji polskiej anpsemuyzm by] nie-dostrzegalna ~W prozie iiterackiei występował on u bardzo podrzędnych autnrow w rodzaju Gruszeckiego. Niektórzy pisarze jakr.’- publicyści ulegali nastrojom antysemickim. Tak np. w pewnym okresie było ze Świętochowskim, tak brio z Niemojew^skim i z Nowaczynsknn. U tych dwóch ostatnich były to raczej wybryki temperamentu. u Nowaczynskiegn z wyraźnym odcieniem przekory. V\ wielkie; polskiej prozie literackiej stosunek do Żydów me by! wrogi, nieraz — życzliwy, niekiedy — jak u Orzeszkowej i Dąbrowskiej — serdeczny.

Autentyczna jednak rzeczywistość żydowska w Polsce nie znajdowała dla siebie odbicia ani w pubhcysryce. ani w literaturze. Az (fo końca swego istnienia na ziemiach polskich Żvdzi stanowili tu tsrra mroęmta. Otnekpwnie rzecz biorąc, mogła być

28fr