DSCF5605

Rozmnażanie i rozwój 257

|_oQOgów (Branchiopoda) i niektórych małźoracz* 0 (Ostracoda) powszechne jest dzieworództwo. O^jady Si) najczęściej parzystymi, grzbieto-bocznie położonymi w tułowiu i/lub odwłoku gruczołami, 'pylico u Cirripedia można spotkać głowowe położnic gonad. Najczęściej kanały wyprowadzające produkty płciowe są też parzyste i kończą się dwoma otworami płciowymi umieszczonymi na stcrnitach, pa nasadzie odnóży, tułowia lub też, w przypadku jąder, na końcu organów kopulacyjnych, zwykle parzystych penes; u Cirripedia i Tantulocarida parzyste pen# zrastają się w narząd nieparzysty.

Rozmnażanie i rozwój

Kopulacja jest regułą u większości Crustacea. Nasienie jest zwykle przenoszone w spermatoforach osadzanych najczęściej na sternitach samicy, często w specjalnym zagłębieniu, np. u raków. Nasienie może też być umieszczone w zbiorniczku nasiennym, gdzie może być bardzo długo przechowywane. Plemniki wielu skorupiaków, m.in. Decapoda, są pozbawione wici, mają kształt gwiaździsty lub pine-skowaty, poruszają się przy pomocy pseudopodiów lub są nieruchome¹. Plemniki z wiciami występują u Cirripedia, Branchiopoda i Ostracoda. U niektórych słodkowodnych małżoraczków komórka plemnika może być kilkakrotnie dłuższa od ciała samca — są to największe plemniki w świecie zwierzęcym. U niektórych Crustacea gonopoda — specjalnie zmienione przydatki samcapkiore są odnóżami odwłokowymi — służą do przekazania samicy spermy (spermatoforów), U większości skorupiaków mamy do czynienia z opieką nad potomstwem — zapłodnione jaja i rozwijające się zarodki są chronione w bardzo różny sposób. Mogą być np. przyczepiane do odnóży odwłokowych samicy i noszone pod zwykle szerszym u samicy odwłokiem (Decapoda); pakiety sklejonych jaj są przytrzymywane i pielęgnowane przez samice Stomatopoda przy pomocy trzech par odnóży tułowiowych, położonych za wielkimi, chwytnymi subchelae. Wreszcie jaja mogą być składane w różnie wykształconych i różnie położonych komorach lęgowych. U Cladocera są to grzbietowo położone komory pod karapaksem; mogą się tam tworzyć przetrwalnikowc struktury zrzucane przy wylince samicy (ephippium). Anostraca i Copepoda przechowują jaja w cienkościennych workach jajowych przyczepionych do pierwszych segmentów odwłoka samicy. Skorupiaki z grupy Peracarida łączy podobny sposób opieki nad potomstwem, mianowicie składanie jaj do komory lęgowej, zbudowanej z kilku par płytek (oostegitów) wyrastających z nasady (ma) odnóży tułowiowych (ryc. 202). Najczęściej komorę tworzy 2 do 5 par oostegitów, nierzadko obrzeżonych szczecinami. Spokrewnione z nimi Pancarida (Thermosbaenacea), nie wytwarzają oostegitów, lecz przechowują embriony pod karapaksem. Pod karapaksem, z boków jego przedniej części, chronią również swe zarodki samice Leptostraca.

Opieki nad zarodkami nie ma u Syncarida, Euphausiacea i Dendrobranchiata, które składają jaja prosto do wody. Wreszcie niektóre Crustacea (Branchiura, niektóre Ostracoda) przyklejają swe jaja do przedmiotów podwodnych.

Jaja Crustacea są najczęściej centrolecytal-ne i bruzdkowanie zarodków jest powierzchniowe. Jednak u Copepoda, Cirripedia, Euphausiacea i Dendrobranchiata jaja z niewielką ilością żółtka bruzdkują holoblastycznie.

Podstawową larwą Crustacea jest plywik (nau-/>/i«s), na ogół beczulkowatego kształtu z 3 parami członowanych przydatków opatrzonych szczecinami (ryc. 190); przydatki te, to jednogałęziste czułki

Ryc. 202. Komora lęgowa równonogów (Isopoda). 1 — oostegity, 2 — jaja (wg różnych autorów, zm.)