DSCF5701

1. Burak cukrowy 417

. „yffii prof. Zbigniew Szota z gronem współpracowników prowadzili hodowlę ^Miian buraka cukrowego i pastewnego.

⁰ w niezbyt długiej historii udomowienia buraka cukrowego głównym celem ho-

li było podniesienie plenności i zawartości cukru w korzeniu oraz zachowanie dobrych parametrów morfologicznych i technologicznych korzenia i odporności na -(jśpiechowatość. Do czasów II wojny światowej głównym narzędziem hodowli L{_a selekcja i krzyżowanie wartościowych form diploidalnych wielonasiennych. Metody hodowlane zapewniały stałą, choć powolną, poprawę plenności i innych _cech korzeni oraz zwiększanie zawartości cukru.

W związku z tym, że podstawowe cechy buraka były zróżnicowane, odmiany podzielono na podstawie wielkości (plenności) i kształtu korzeni oraz zawartości w _nich cukru. Wyróżniano tzw. typ cukrowy (symbol „C”, międzynarodowy „Z”), typ normalny (symbol „N”) oraz typ plenny (symbol „P”, międzynarodowy „E”).

Odmiany typu cukrowego charakteryzowały się niewielkim plonem idealnie klinowatych korzeni, długich, dość włóknistych o wysokiej zawartości cukru (20— 22%)- Aktualnie odmiany tego typu w uprawie nie występują.

Do typu normalnego należą odmiany o korzeniu bardziej rozbudowanym w górnej części, o mniejszej zawartości cukru (18—19%) i średnio dużych plonach korzeni. Do tego typu zalicza się niekiedy, umownie, współczesne odmiany diploidalne i niektóre poliploidalne.

Do typu plennego należały odmiany o korzeniach rozbudowanych w części hy-pokotylu i korzenia właściwego oraz o mniejszej zawartości cukru (15—16,5%). Odmiany te dają duże plony korzeni i cukru z jednostki powierzchni.

Podział ten jest stary, powstał na początku wieku, nie pozwala dokładnie sklasyfikować odmian współczesnych.

Po II wojnie światowej przełomem w poprawieniu plenności buraka cukrowego było wyhodowanie odmian poliploidalnych, których podstawową liczbę chromosomów 2n = 18 zwiększono o 1, 2 lub więcej genomów (ln). Poliploidy to triploidy (3n = 27), tetraploidy (4n == 36), a nawet heksaploidy (6n — 54). Głównie wykorzystywane są di-, tri- i tetraploidy.

Odmiany poliploidalne tworzono przez mieszanie i przekrzyżowywanie form tetraploidalnych i diploidalnych w proporcji 4: 1 lub 5: 1, wynikającej z większej produkcji pyłku i wcześniejszego kwitnienia diploidów. Efektem takiego postępowania były odmiany poliploidalne o niewyrównanym genetycznie składzie populacji, składały się bowiem z triploidów, diploidów i tetraploidów (o proporcji 60: 30: 10 poszczególnych form). Były to odmiany anizoploidalne (dawne odmiany AJ Polyl i AJ Poły Cama). Odmiany poliploidalne przyczyniły się do podniesienia plonów i wydajności cukru z hektara.

Hodowlę buraka cukrowego zrewolucjonizowało znalezienie w 1948 r. w USA przez Savitzky’ego, a w Polsce przez Filutowicza form jednonasiennych. Formy męskosterylne wielonasienne były znane od 1933 r. Umożliwiło to otrzymanie linii męskosterylnych genetycznie jednonasiennych, a później linii dopełniających,