DSCF6702

-MACZANIA OWADÓW

Obecnie coraz «ę5cte| tzątf ten talon, )ea _na<h,„ taksonomiczne, tj.:    ^e

• prostoskrzydłe długoczułkowe (Ensifera), do których _u P?^s'^kortkowate Tetligonlidae Grylltdae i turkuciowate Grylłotałpidae,

• prostoskrzydłe krótkoczułkowe (CaelKera), grupuiar* z rodziny szaraficzowatych Acrididae.

ow

«Kły

Cłało jest przeważnie bocznie spłaszczone t stosunkowo krótką i_r-_1M bardzo wydłużone (szarańczaki) łub nieco grzbieto-brzusznie spłaszc^^^⁰*®* watę l turkuć podjadek Gryllotalpa gryllotalpa L). Duża głowa. pr^^S hipogrratycznego. zaopatrzona jest w wieloczłonowe czułki, których długS^'* C cechą diagnostyczną. Czułki o długości znacznie przekraczającej pow^^ ciała i utworzone z ponad 30 członów są typowe dla pastkontkowatych i watych, natomiast czułki krótsze, niekiedy sięgające zaledwie końca!*?^ i zbudowane z mniejszej liczby członów (mniej niż 25), są typowe dla szaraw^^

Aparat gębowy gryzący, z dużymi, mocno uzębionymi żuwaczkamt. Duży przykrywa szeroka tarcza pronotum, zagięta po bokach, tworząca w dół skier ^ epipleury. Niekiedy jest on siodłowato wygięty (siodłarka Ephippigera ephippige,.^^

zaopatrzony w poprzeczne bruzdy lub podłużne listewki. Szczególnie obszerne pronc,. obejmujące prawie 1/3 długości dała, cechuje turkucia podjadka, natomiast u drobny skakunów (Tętrix spp.), jest ono wyciągnięte w długi wyrostek sięgający często koń_Ca tylnych ud. Przeważnie wydłużone i skórzaste skrzydła ł pary mają użytkow_anie siatkowate, z dominacją licznych i wyraźnych żyłek podłużnych. W spoczynku złożone są najczęściej dachówkowato łub płasko na odwłoku (u świerszczowatych).

Owady prostoskrzydłe mają ubarwienie jednolite, kryptyczne (żółtozielone k* szarobrązowe), niekiedy z niewyraźnym wzorem barwnym, np. w postaci brązowych, kwadratowych plamek w części środkowej i wewnętrznej skrzydeł (łatczyn brodawrkk Decticus verrucivorus L.) łub poprzecznych ciemnych pasów (u niektórych szarahczaków). Tylne skrzydła są błoniaste i przejrzyste, gęsto użytkowane i wachiarzowato złożone. Niekiedy jaskrawo ubarwione, np. u siwoszka błękitnego Oedipoda coerulescens L są jasnobłękitne, z brązową półkolistą przepaską pod wierzchołkiem skrzydła, a u trajkotki Psophus stridulus L.jasnoczerwooe z ciemną przepaską na wierzchołku. U turkucia podjadka i niektórych świerszczy tylne skrzydła są silnie wydłużone i w położeniu spoczynkowym wystają daleko poza przednie skrzydła, tworząc tzw. jaskółczy ogon, czyli skrzydła ogoniaste. Często obie pary skrzydeł są silnie skrócone łub brak, ich zupełnie (np. u siodlarki, wątlika, mrowlszczaka mrówkomirka).

Szarańczowate mają narząd dźwiękowy (strydulacyjny) utworzony z brodawko-watych zgrubień na krawędzi tylnych ud i przednich, wzmocnionych brzegów skrzydeł l pary (szczególnie wyraźnie widoczny u samców), natomiast aparat słuchu u tych owadów mieści się na bokach nasadowego segmentu odwłoka. Pozostałe gatunki prostoskrzydłych wydają dźwięki przy pomocy przednich skrzydeł (o odpowiednio wzmocnionych żyłkach — zwłaszcza u świerszczowatych), natomiast narząd słuchu zlokalizowany jest po bokach goleni przednich odnóży.

Prawie wszystkie gatunki prostaskrzydłych (z wyjątkiem turkucia podjadka) _niaJą bardzo długie, skoczne odnóża tylnej pary. o rzucających się w oczy silnie zgrabiałych udach. W położeniu spoczynkowym odnóża te złożone są tak. że staw Kolanowy jest skierowany ku tyłowi i wyraźnie wzniesiony ku górze, często wyraźnie powyżej grzbietowej powierzchni ciała. Przednie odnóża turkucia są typu grzebnego. silnie rozszerzone, na krawędziach zaopatrzone w mocne wyrostki (ryc 79).

Wierzchołek odwłoka samic zaopatrzony jest w pokładełko. które u pasiko-nikowatych jest szablaste i często mocno do góry wygięte (u niektórych pasikoników Tettigonla spp. Jest ono wygięte do dołu), u świerszczowatych proste I walcowate, natomiast u szarańczowatych jest mocno skrócone, z zewnątrz słabo widoczne typu grzebnego (przy pobieżnej obserwacji istnieje możliwość pomyłki w odróżnieniu płci!).

U turkucia nie występuje pokładełko.

Przechodzą rozwój niezupełny. Pierwsze dorosłe prostoskrzydłe pojawiają się już wczesną wiosną w zbiorowiskach trawiastych (skakuny Tetra spp.). a następnie od połowy lata występują w miejscach zadrzewionych U* środowiskach krzewiastych (głównie pasikonikowate). lub na terenach otwartych, zwłaszcza łąkach i murawach kserotermicznych (głównie szaraóczowate i świerszczowate). gdzie w południe słychać ich głośne cykanie. Zlokalizować je i podejść jest jednak bardzo nudno, zaniepokojone bowiem milkną. Bezpośrednio zagrożone zrywają się do krótkiego i niskiego lotu. ukazując przy tym często jaskrawe ubarwienie tylnych skrzydeł. Na ogół iau*ą jednak słabo. Niektóre prostoskrzydłe żyją w glebie (turkuć podjadek) lub na jej powierzchni, budując w niej ukrycia i jamki (świerszczowate), współżyjąc z mrówkami gjtównfce z rodzaju Lasius (mrowiszczak mrówkomirek), zaś nieliczne z nich są typowymi synantropami (świerszczyk domowy Acheta domesticus L i zawleczony do Polski, dotychczas bardzo rzadko spotykany w cieplarniach i inspektach, śpieszek ćeptentany Tachycines asynamorus Adel ).

Z uwagi na znaczne rozmiary ciała większości prost oskrzydłych, ich znaczenie i ciekawą bionomię, a także dostępne piśmiennictwo w Języku polskim, owady to mogą stać się obiektem obserwacji przyrodniczych i badań dla początkujących entomologów i amatorów.

5.12. Skorki (Dermaptera)

Liczba gatunków -Wielkość —

Tryb żyda -Występowanie -Wymienione gatunki -

Cechy charakterystyczne -

6 w Polsce, na iwiecte ok. 2000 od 5 do 26 mm

przeważnie nocny, są wszystkożeme pod korą, w szczelinach, w ściółce, wewnątrz kwiatów kleszcza nka, obciężnica. kikutniczka pospolita, skorek, Aplerygidn media

skrócone pokrywy, a pod nimi dwukrotnie złożone skrzydła drugiej pary. na końcu odwłoka u obu p\d wyraźnie widoczne cęgi