DSCF6860

filmy, podczas gdy inne, będąc ewentualnie dobrymi filmami, są jednak złymi adaptacjami?

W dziejach refleksji nad adaptacją szybko okazało się, że nie można pisać o adaptacji w ogóle jako definitywnie określonym sposobie postępowania z tekstem literackim, mającym na celu dostosowanie go do filmowych potrzeb. Rezultatem adaptacji są przecież utwory, których nic sposób ze sobą porównywać. Ledwie parominutowe filmiki z wczesnego okresu kina, przenoszące na ekran jedną wybraną scenę wielkiej powieści, są czymś innym niż adaptacja bestsellera, takiego jak, powiedzmy. Przeminęło z wiatrem. która z kolei bardzo będzie się różnić od Miłości Swanna, Śmierci w Wenecji czy Finnegans Wake. W każdym z tych przypadków zabieg adaptacji polega! przecież na czymś innym. Choćby dokonany najbardziej prowizorycznie historyczny rekonesans przekonuje nas, że sposobów adaptacji może być nieskończenie wiele. Chciałoby się rzec. że nieomal tyle. ile jest powieści do sfilmowania lub co najmniej tyle, ilu jest reżyserów przenoszących iiteraturę na ekran. Taka teza byłaby jednak przesadna. Jeśli bowiem niektóre rozwiązania mają znamiona pewnej oryginalności i niepowtarzalności, to inne odtwarzają cechy typowe najbardziej rozpowszechnionych adaptacyjnych zabiegów.

Autorzy piszący o adaptacji starali się uchwycić i opisać właśnie te ostatnie, wyodrębniając i charakteryzując podstawowe możliwości filmowego traktowania literatury.

-Geoffrey Wagner,mówi o trzech możliwych rodzajach adaptacji: transpozycji, komentarzu i analogii. W wypadku transpozycji mamy do czynienia z prostym przeniesieniem powieści na ekran, czego - oczywiście - nie można dokonać z każdym utworem. Forma komentarza pojawia się tam, gdzie oryginał zostaje w pewien sposób i do pewnego stopnia zmieniony w rezultacie świadomego zamysłu adaptatora. Trzecim rozwiązaniem jest analogia, czy-ii dalekie odejście od tekstu literackiego celem stworzenia zupełnie innego dzieła sztuki.

Wariantem tej propozycji jest klasyfikacja zaproponowana przeŁjdicha-da Klema i Gilłian Parkerjktórzy również wybrali model trójdzielny i wyodrębniają następujące możliwości:

a)    wierność opowiadaniu,

b)    zachowanie jedynie podstawowego szkieletu opowiadania, podczas gdy sam tekst zostaje zinterpretowany lub zdekonstruowany,

c) potraktowanie oryginału jako surowej materii, okazji do stworzenia odrębnego dzida.

ęTSudley Andreyr-takżc wyróżnia trzy podstawowe sposoby podchodzenia do materiału literackiego: zapożyczenie, transformację i krzyżowanie. Zapożyczenie jest przypadkiem najprostszym i najczęściej spotykanym. Zapożyczać można, co tylko się chce - ideę, poszczególne elementy, sam temat, wybraną scenę. Głównie z myślą o tym, iż prestiż zapożyczanego dzielą przyda wagi, znaczenia i autorytetu także filmowi, który powstał na jego podstawie. Przykładem mogą być choćby liczne „adaptacje' Biblii, nie wy-! kraczające poza ramy przedsięwzięcia czysto komercyjnego. Transformacja -jak sama nazwa wskazuje - obejmuje działania bardziej skomplikowane, w których to, co literackie, podlega przemianie uwarunkowanej charakterem medium filmowego. W każdym przypadku transformacji chodzi jednak o to, by oddać istotne rysy oryginału, a więc o swoiście pojmowaną wierność. Film może próbować dochowania wierności .literze" tekstu bądź jego .duchowi". W tym pierwszym wypadku chodzi o elementy, które bierze pod uwagę każdy scenariusz: postaci i ich wzajemne związki, elementy określające społeczny, kulturowy i geograficzny kontekst, podstawowe elementy narracji. Wierność .duchowi" to sprawa zachowania klimatu, wartości, rytmu i stylu oryginału, co jest z reguły bardzo trudne, a czasem w ogóle niemożliwe. Filmowiec zmuszony jest sięgać po ekwiwalenty niedostępnych dlań środków literackich, ale czy rzeczywiście - jak chce Bazin - wykorzystanie śniegu jako wszechobecnego elementu tla w Symfonii pastoralnej może być uznane za odpowiednik prostego czasu przeszłego, którym posłużył się Andre Gide?

Mianem krzyżowania określa Andrew taki przypadek, w którym tekst oryginału zostaje zachowany tak dalece, jak to tylko możliwe. Metaforycznie ujmując problem - krzyżowanie jest spojrzeniem Glmu na literaturę bądź jej odbiciem, a nie adaptacją sensu stricto. Oryginał żyje nadal swym własnym życiem w kinie.

W najnowszej książce na temat adaptacji [Nouel to Film Mc Farla-ne-ogranicza się do modelu dwudzielnego, wyróżniając Sytuację    ^

i adaptacji właściwej. .

Transferowi podlega to, co należy do opowiadania, nie jest związane z jednym systemem semiologicznym i może być wprost przeniesione do filmu. Natomiast to, co należy do wypowiadania, które łączy się z jednym systemem

O