22 (1021)

połączeniach pozostaje, podczas gdy inne momenty artykulacji, poprzedzający i następujący po nim, są zmienne i zależne od otoczenia danej głoski.

Analogicznie do przytoczonych połączeń, w których brak było nieistotnych momentów zwarcia dwuwargowego, należy zanalizować połączenie kontent, Etna, mentny (mętny), które wykazują to samo przy zwarciu przedniojęzykowym.

§28. Głoski szczelinowe wargowe

Szczelinowych głosek dwuwargowych polszczyzna nie posiada, mamy natomiast:

1. Szczelinowo-zębowe:

a)    dźwięczna v,

b)    bezdźwięczna /,

jak w wyrazach wam, farba. Odpowiednie miękkie są:

c)    dźwięczna v,

d)    bezdźwięczna ff

jak w wyrazach vino (wino), ianek (wianek), filut (filut), zofia (Zofia).

§29. Głoski szczelinowe przedniojęzykowe

Następnie mamy dwa szeregi głosek szczelinowych, przy któryeh szczelinę tworzy przód języka. Pierwszy szereg z—s ma to samo miejsce artykulacji, co zwarte d—t, mianowicie przód języka tworzy szczelinę--z wewnętrzną stroną przednich górnych zębów i z przylegającą częścią dziąsła. Drugi szereg &—8 ma nieco inne miejsce artykulacji: działa tylko przedni brzeg języka i tworzy szczelinę wyłącznie z dziąsłami, powyżej zębów. Właściwie jednak nie ta różnica w miejscu artykulacji jest rzeczywistą przyczyną różnicy w brzmieniu tych dwóch szeregów, jak można by przypuszczać. Wchodzi tu w grę jeszcze coś innego: przy pierwszym, szeregu szczelina jest mniejsza i okrągła, przez co wytwarza się cienki strumień powietrza, uderzający o zęby i wytwarzający syczenie, podczas gdy przy drugim szeregu mamy do czynienia z większą nieco i szerszą szczeliną, wskutek czego szerszy struióień powietrza uderza o zęby i powoduje wrażenie szmeru. Można się o tym przekonać, eksperymentując w ten sposób, że się stara wytworzyć syczenie w miejscu, gdzie się zwykle po polsku formuje 8 przez zwyczajne zbliżenie (przyciśnięcie) języka i na odwrót, przechodząc od s do 8 przez odpowiednie zwiększenie szczeliny. Takie odmiany tych głosek, nie istniejące w polszczyźnie, mamy w innych językach.