DSCN1702

Fobia społeczna 51

Fakt społeczny, zjawisko lub zdarzenie występujące w obrębie życia zbiorowego. Emil Durkheim socjologię definiuje jako naukę o faktach społecznych, przy czym przez fakt społeczny rozumie sposób działania będący czymś powszechnym, zdolnym do wywierania przymusu zewnętrznego na jednostkę i zachowującym własną egzystencję. Przykładem tak rozumianych faktów społecznych są: prawo, religia, język, obyczaje, moralność, moda itp. Podstawowa dyrektywa metodologiczna socjologii E. Durk-heima nakazywała badać fakty społeczne jak rzeczy. Oznacza to uprawianie nauk społecznych na wzór nauk przyrodniczych (naturalizm), bez uwzględniania podmiotowego subiektywizmu.

Przymiotnik „społeczny” odróżnia fakty zachodzące w sferze stosunków międzyludzkich od faktów typu przyrodniczego, technicznego itd. Jak pisze Stefan Czarnowski [1982, s. 51]: „wszystkie w ogóle fakty, jakiegokolwiek byłyby pochodzenia, nie tylko społecznego, ale także pozaspołccznego: fizycznego czy biologicznego - przeradzają się w fakty społeczne w sobie albo w swych skutkach, z chwilą gdy one same czy też te skutki wkraczają w życie społeczne".

W socjologii współczesnej coraz mocniej podkreśla się swoisty relatywizm faktów społecznych. Nie są one - jak u E. Durk-heima - czymś gotowym i danym z zewnątrz, lecz są do pewnego stopnia kreowane przez podmiot [P.L. Berger, T. Luck-mann 1983]. Faktami są nic tylko zjawiska obiektywne, lecz także procesy o charakte-rze świadomościowym, a więc subiektywi-styczne, które prowadzą do pewnych realnych następstw. Najdobitniej ilustruje to zjawisko tzw. samospełniających się przepowiedni. Z uwagi na to, że fakty społeczne są kreowane przez jednostki i grupy, możliwe jest skrajnie radykalne stanowisko, w którym neguje się w ogóle realne istnienie faktów społecznych - obiektywnie nic takiego jak „fakt społeczny” nie istnieje, to tylko ludzie tworzą sobie pewne wyobrażenia, które uznają za fakty społeczne. (A.S.)

Zob. artefakty, konirfaktyczność, ontologia społeczeństwa, samospclniającc się przepowiednie, socjologia.

Literatura:

Berger PI., Luckmann T„ 1983, Społeczni tworzenie rzeczywisloSci, PIW, Warszawa. Czarnowski Si, 1982, Wybór pism socjologicznych, KiW, Warszawa.

Fąlsyfikacja, odrzucenie hipotezy lub teorii na podstawie wyników badań. Przeciwieństwo weryfikacji. W koncepcji Karla R. Poppera zasada falsyfikacji stanowi podstawowe kryterium demarkacji nauki i nie--nauki. Stwierdzenia, których nie można sfalsyfikować, tzn. stwierdzenia niesprawdzalne. nie należą do nauki. W takim wypadku nic można wskazać warunków, których zaistnienie oznaczać będzie konieczność odrzucenia danego stwierdzenia. (A.S.)

Fałszywa świadomość, zob. ideologia, „opium ludu”.

Fikcjonizm, zob. ontologia społeczeństwa.

Finalizm, zob. teleologia.

Fizykalizm, zob. pozytywizm.

Fobia społeczna (gr. phóbos - strach, popłoch), uporczywy, chorobliwy lęk przed sytuacjami społecznymi. Najczęściej przejawia się on w postaci tremy przed publicznym wystąpieniem, lęku przed kontaktem z nieznajomymi osobami, spotkaniami to-warzystkimi, załatwianiem spraw w urzędzie itp. Trema lub nieśmiałość poprzedzająca kontakty społeczne jest zjawiskiem naturalnym, występującym dosyć często. O fobii można mówić dopiero wówczas, gdy nieśmiałość ta przekształca się w paraliżujący strach, utrudniający lub uniemożliwiający całkowicie ftmkcjonowanie jednostki w sytuacjach społecznych. Prowadzi ona do unikania kontaktów społecznych, a w efekcie do społecznej izolacji jednostki, co często obniża jej osiągnięcia zawodowe, może być powodem szukania pomocy w alkoholu lub lekach uspokajających. Fobię