DSCN1703

52 Frustracja

społeczną można zredukować przez odpowiedni trening. (A.S.)

Frustracja, zob. agresja.

Funkcje, ogół następstw wywoływanych w systemie społecznym przez jakiś jego element. Termin ten używany bywa niekiedy zamiennie z takimi pojęciami, jak: zadania, skutki, cele, rola. W tym ostatnim przypadku nie chodzi o „rolę społeczną” — pojęcie to ma całkiem inne znaczenie. Robert K. Merton [ 1982] podkreśla jednak, że cele i zamiary stawiane sobie przez podmiot w działaniach nie mogą być uznawane za funkcje; są nimi tylko skutki działań, a więc pewne konsekwencje realne.

Funkcje pełnione przez każdy system społeczny podzielić można na wewnętrzne i zewnętrzne, a także instrumentalne i celowe. Na tej podstawie Talcott Parsons wyróżnia cztery rodzaje funkcji pełnionych przez każdy system: adaptacyjną, osiągania celu, kultywowania wzorów i usuwania napięć oraz integracyjną. Wspomniany już R.K. Merton wyróżnia funkcje pozytywne (eufunkcje) oraz funkcje negatywne (czyli dysfunkcje). Oprócz tego w badaniach zmierzać należy do wykrycia nie tylko funkcji jawnych, lecz przede wszystkim funkcji ukrytych. (A.S.)

Literatura:

Merton RJC._t 1982, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa.

Funkcjonalizm, kierunek zapoczątkowany w antropologii społecznej przez Bronisława Malinowskiego i Alfreda Rad-clifTe'a-Browna. Od momentu powstania cechowało go silne nastawienie socjologiczne, a w okresie późntejszym stał się jednym z dominujących nurtów w obrębie teorii socjologicznej . lak sugeruje nazwa kierunku, zasadnicze znaczenie przywiązuje się tu do badania funkcji pełnionych przez jakiś element kulturowy w obrębie szerszej całości.

Całość ta, czyli system społeczny, roa* trywana jest z punktu widzenia proces^, zapewniających jej zdolność trwania i woju. Próbuje się ustalić tzw. imperatyw funkcjonalne, a więc wymogi, jakie realizm wać musi każdy system społeczny, aby móg w ogóle istnieć. Lista owych imperatyw różni się u poszczególnych autorów, i» niemniej zazwyczaj wskazuje się na koniećz. ność reprodukcji, zróżnicowania ról spoko, nych, występowania komunikacji oraz pewnej wspólnoty wartości, celów, norm i orientacji poznawczych, socjalizacji oraz kontroli społecznej [P. Sztompka 1971, s. 91] Klasyfikację funkcji Talcotta Parsonsa także można traktować jako zestaw wymogów funkcjonalnych, który każdy system społeczny musi w jakiś sposób rozwiązać.

Funkcjonalizm jest podejściem holistycznym. Uwagę skupia na procesach zapewniających systemowi społecznemu równowagę (equilibriunt). Bada się, jak system społeczny podporządkowuje sobie poszczególne elementy, aby współprzyczynialy się one do powodzenia całości. Z tego względu funkcjonalizm zalicza się do ujęć intepa-cyjnych, badających podstawy porządku społecznego. Podejścia kładące nacisk na bocianie wewnętrznych antagonizmów i konfliktów zaliczane są (przez Ralfa Dahren-dorfa. twórcę tej klasyfikacji) do ujęć koer-cyjnych. Czołowymi przedstawicielami tej orientacji w socjologii są — oprócz twórców kierunku — Talcott Parsons i Robert K. Merton. (A.S.)

Zob. Ainkcje, holizm, porządek społeczny, statyka społeczna.

Literatura:

Sztompka P.. 1971, Metoda funkcjonalna w socjolog i i i antropologii społecznej. Studium analityczne, Ossolineum, Wrocław.

Funkcjonalna teoria stratyfikacji, zob. stratyfikacja.