DSCN1782

130 Opóźnienie kulturowe

Opór przeciwko zmianom „jest najczęściej wyrazem całkowicie racjonalnej i uzasadnionej oceny przez aktorów ryzyka, jakie niosą dla nich wprowadzane zmiany zaprojektowane bez ich udziału, a zmierzające do «racjonalizowania» ich zachowań przez czynienie ich bardziej przewidywalnymi, tzn. przez pozbawienie ich dotychczasowej kontroli nad określonymi źródłami niepewności” [ibidem, s. 39]. W języku autorów utrata kontroli nad „źródłami niepewności” oznacza utratę dotychczasowej władzy. (A.S.)

Zob. innowacja, interes, władza, zasada ekonomii wysiłku, zmiana społeczna.

Literatura:

Crozier M.. Fricdberg E., 1982, Człowiek i system Ograniczenia działania zespołowego, PWE, Warszawa

Opóźnienie kulturowe, zob. dyfuzja, zmiana społeczna.

Organicyzm. koncepcje teoretyczne zrodzone na gruncie XIX-wiecznego ewolu-cjonizmu, których wspólną cechą jest ujmowanie społeczeństwa jako swoistego organizmu biologicznego. Wskazuje się na podobieństwa między organizmem a społeczeństwem - np. zróżnicowanie funkcji poszczególnych elementów, wzajemna współzależność wszystkich elementów, rozwój jako wzrost masy i komplikacji wewnętrznej budowy. Najbardziej znanym przedstawicielem orientacji organicy stycznej jest Herbert Spencer. Jeśli uznać, że Spencer nic utożsamiał społeczeństwa i organizmu, lecz dostrzegał między nimi jedynie pewną analogię. to wówczas podejście takie można traktować jako zapowiedź ujęć systemowych. (A.S.)

/ob. funkcjonał izm, ncocwolucjonizm, problem skali.

Orientacja, zob. mentalność.

Orientacja wartościująca, zob. definicja sytuacji.

Orientacje moralne, zob. stosunek sw łeczny.

Osobowość antyspołeczna, zob. anty. społeczność.

Osobowość makiawelistyczna, zob. n» kiawelizm jako syndrom zachowań.

Osobowość społeczna, w myśl polskiej tradycji socjologii humanistycznej to jednostka w określonej roli, którą realizuje w odpowiednim kręgu lub grupie społecznej. W pojęciu osobowości społecznej mieści się treść świadomości własnego ,ja". Treść ta zawiera jeden element głębszy, autonomiczny, względnie stały - jaźń subiektywną, oraz kilka lub wiele elementów bardziej powierzchownych, relatywnych - jaźnie odzwierciedlone, powiązane bezpośrednio z powtarzanym wykonywaniem oczekiwanych w grupie działań, czyli z rolą społeczną. Człowiek uczestniczy w ciągu swego życia w wielu grupach i kręgach społecznych, realizując, bądź to sekwencyjnie bądź równolegle, wiele odmiennych ról i organizując „siebie samego” w coraz to inne systemy — cząstkowe osobowości, czy inaczej, uosobienia społeczne. Dynamizm kształtowania całkowitej osobowości społecznej polega na tym, że doświadczenia i dążności rozwinięte w jednym uosobieniu wpływają na inne, równoczesne lub późniejsze, uosobienia. Na wytworzenie mechanizmu dalszego formowania się osobowości społecznej człowieka najsilniej oddziałują role. jakie realizuje on w pierwszych okresach swego życia, oraz ukształtowane wówczas dążności osobo twórcze. Raz ukształtowane dążności nadają już rozwojowi osobowości określony kierunek. Możliwe są różne odchylenia od tego kierunku, lecz sama zdolność do odchyleń i skala odchyleń od zapoczątkowanego w młodości kierunku ewolucji zależą od tego, czy u danego człowieka zapoczątkowane było dążenie do stałego, przewidywalnego biegu życia, czy też do ciągłych, nieprzewidzianych zwrotów |F. Znaniecki 1974, s. 115].