DSCN1849

Zmiany, a zwłaszcza powstawanie nowych stylów Życia, traktowane bywają także jako konsekwencja załamania się tradycyjnego porządku wartości w obrębie społeczeństwa i kultury. Niekiedy mówi się o tworzeniu nowej kultury [D. Bell 1994] lub o kulturze alternatywnej. W płaszczyźnie indywidualnej rozpad dotychczas uznawanych wartości prowadzi do próby przywrócenia spójności w obrębie systemu wartości. B.D. Zabłocki i R.M. Kanter [1976, s. 283] wskazują na cztery typy strategii będących następstwem wskazanej niekohe-rcncji: 1) regresja, czyli powrót do wcześniejszych, mniej zróżnicowanych stadiów socjalizacji lub kultury; 2) zastępowanie realnych rzeczy przez symbole, jako zasadnicze przedmioty wartości (tzw. eteryzacja); 3) orientacja na wspólnoty; 4) działania zbiorowe, zmierzające do utrwalenia krótkotrwałych stanów koherencji wartości. Wydaje się, że powstawanie nowych stylów życia jest nie tylko następstwem braku spójności w obrębie samego systemu wartości, lecz także w obrębie systemu przekonań, działań społecznych i powiązań między tymi elementami (tzn. wartościami, przekonaniami i działaniami). Kształtowanie się alternatywnych stylów życia bardzo wyraźnie widoczne było w okresie masowych „buntów” młodzieży w 1968 r. Skłaniało to nawet niektórych badaczy do formułowania tezy o powstawaniu „nowej moralności” (zob. [D. Yankeiovich 1974]).

W Polsce po drugiej wojnie światowej jako zasadnicze czynniki zmian struktury społecznej, prowadzące do przekształceń stylów życia, wskazuje się: wprowadzenie ustroju socjalistycznego, zmierzającego do likwidacji różnic społecznych oraz istnienia warstw bogatych, następstwa wyniszczenia inteligencji w okresie wojny, ruchliwość przestrzenną i społeczną, wywołaną przez industrializację i urbanizację, programową laicyzację jako konsekwencję ustroju opartego na marksizmie-łeninizmie, rozwój środków masowego przekazu, zmianę systemu ^toleczno-politycznego w 1989 r. (zob.

[L. Dyczewski 1993, s, 151-152J). Dokonując podsumowania różnorodnych badań Leon Dyczewski [ibidem, s. 153—173] wskazuje następujące kierunki przemian stylów życia: I) przejście od chłopskiego do wiejskiego stylu życia — wyrazem tego jest osłabienie tradycyjnych wartości chłopskich, odejście od agrocentrycznego systemu wartości, przejmowanie wzorów miejskich, osłabienie kultury lokalnej; 2) przejście od mieszczańskiego do neomieszczań-skiego stylu życia — stałym elementem tych stylów życia jest orientacja na wartości materialne, dążenie do posiadania, bogata konsumpcja, snobistyczny stosunek do kultury; 3) zanikanie robotniczego stylu życia w tradycyjnej wersji — wśród robotników potęguje się wewnętrzne zróżnicowanie, towarzyszy temu także przejmowanie niektórych wzorów z neomieszczańskiego i chłopskiego stylu życia; 4) przejście od inteligenckiego do elitarnego stylu życia — styl elitarny stanowi kontynuację wartości, norm i zachowań charakterystycznych dla stylu inteligenckiego (nastawienie na służbę społeczną, poświęcenie dla wartości ogólnospołecznych, patriotyzm, prymat wartości duchowych nad materialnymi itp.). Obserwowane zmiany dotyczą coraz większej roli przypisywanej posiadaniu dóbr materialnych i konsumpcyjnych; 5) kształtowanie się nowego stylu życia charakterystycznego dla społeczeństwa masowego - dominacja postawy „mieć” nad „być”, ..bezsłylowość”, tzn. brak dominacji określonego systemu wartości, eklektyzm, nieumiejętność panowania nad czasem, brak gustu, zainteresowań i uzdolnień, dominacja wzorców prezentowanych przez środki masowego przekazu, bierność wobec dóbr kultury duchowej. (A.S.)

Zob. czas wolny, ethos, konsumizm. kultura, marginalizacja, pauperyzacja, podklasa, wartość.

Literatura:

Bell D.. 1994. Kulturowe sprzeczności kapitalizmu. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Dyczewski 1- , 1993, Kultura polska w procesie przemian. TN KUL. Lublin