skanuj0092 (13)

IN,5 Społeczeństwo tradycyjne i

i różnorodności stylów życia, 4) wzrósł indywidualizmu i roli jednostki.

Janusz Mariański [ 1995, s. 11-571 wskazuje następujące zasadnicze czynniki charakteryzujące zmiany zachodzące w trakcie przechodzenia od społeczeństwa nowoczesnego do po nowoczesne go: 1) dylerencja-'.ja społeczna - oddziaływanie na jednostkę takich grup, jak rodzina, parafia, Kościół przestaje być spójne, każda z nicli autono-miz.uje się, realizując własne cele, co prowadzi do wzrastającego zróżnicowania ról społecznych, 2) deinstytucjonalizacja - uwidacznia się coraz, silniejsza nieufność do instytucji jako pewnych sposobów realizacji war-lości. Procesy przemian obejmują rodzinę rproces emancypacji dziecka, rosnące z.na-czeiiie grupy rówieśniczej) i instytucje religijne (deinstytucjonalizacja religii lub jej ..prywatyzacja"). Kończy się epoka masowych organizacji. Tradycje tracą na ważności (detradycjonalizacja); 3) pluralizm kulturowy - przyjmuje się, że nie ma jednej obiektywnej prawdy (kto tak utrzymuje, okazuje się w istocie lotalitarystą), dopuszczalna jest zatem wielość systemów wartości, wzorów osobowych, wzorów zachowań, wielość wyznań, religii, stylów życia, lilozoiii życiowych. Każda z propozycji jest tównie dobra i nic ma sensu szukać jakiegoś obrazu całościowego; podkreśla się upadek monopoli definiujących sensy; 4) strukturalny indywidualizm - dążenie do samorealizacji i rozwoju własnej osoby staje się najwyższym prawem; wynika z niego ciągle poszukiwanie nowych doświadczeń, co łatwo prowadzi do hedonizmu i narcystycznego indywidualizmu - obojętności wobec wszystkiego z wyjątkiem samego siebie. (A.S.)

Zob. modernizacja, postmodernizm, tradycja. Literatura:

Mariański J., 1995, KUodziei między tradycją ipo-rwwoczesnością. Wartości moralne w świadomości maturzystów, R.W KUL, Lublin. Ziółkowski M., I99H, O różnorodności teraźniejszości. Pomiędzy tradycją, spuścizną socjalizmu, mnvoczcsnością i ponownęzesno-

ścią [w:] Śląsk - Polska - Europa. Zmieniające się spoleczc/LStwo w perspektywie lokalnej i globalnej. Xsięga X Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego, Wyd. UŚ, Katowice.

Społeczeństwo tradycyjne, zob. modernizacja, tradycja.

Społeczność lokalna, zbiorowość społeczna, której podstawowymi wyróżnikami są: I) zajmowanie wspólnego terytorium, 2) występowanie interakcji między jednostkami i grupami, 3) ukształtowanie się więzi społecznych [G.A. Millery 1955]. Do społeczności lokalnych zalicza się zarówno mieszkańców niewielkich osad i wiosek, jak i mieszkańców wielkich miast lub jednostek administracyjnych (zob. [J. Tarkowski 1994]). Z uwagi na duże zróżnicowanie tych zbiorowości pojęcie społeczności lokalnej staje się wieloznaczne. Z jednej strony bowiem zalicza się tu społeczności względnie izolowane przestrzennie, charakteryzujące się znaczną zbieżnością interesów (wynikającą z zajmowania wspólnego terytorium), relacjami typu facc-lo-facc oraz stosunkowo silną kontrolą społeczną, z drugiej natomiast strony zalicza się tu mieszkańców wielkich aglomeracji, których w istocie niewiele łączy (sam fakt przebywania na tym samym terytorium jest dla tych osób czymś wtórnym, stosunki społeczne mają w większym stopniu charakter rzeczowy, krótkotrwały i pozwalający na zachowanie anonimowości). W tym drugim przypadku zakłada się, że więź społeczna powinna występować; ' faktyczny jednak brak więzi oznacza, że trudno w ogóle tu mówić o społeczności.

Jeśli występowanie więzi społecznej stanowi czynnik niezbędny dla uznania jakiejś zbiorowości za społeczność lokalną, to wówczas w wiciu przypadkach należałoby przeprowadzić badania zmierzające do ustalenia stopnia natężenia więzi społecznej. Więź społeczna kształtować się może w wyniku współdziałania w procesie zaspokajania potrzeb, na gruncie wspólnych wartości i norm, dążenia do realizacji współ-nych celów, a także z poczucia odrębności (zob. [B. Olszewska-Dyoniziak 1972, s. 99-100]). Wspólne zaspokojenie potrzeb traktowane jest często jako podstawowe kryterium wyodrębniania społeczności lokalnych. „Nawet pobieżne badanie dowolnej społeczności ujawnia, że zsvykle większość zakupów dokonywana jest w miejscowych sklepach, dzieci uczą się w lokalnych szkołach, zaś miejscowe urzędy zapewniają obsługę administracyjną mieszkańcom itd." [J. Tarkowski 1994, s. 109].

W ujęciu Willisa A. Suttona i Jifigo Kolai społeczność lokalną definiuje się jako liczbę rodzin zamieszkujących na względnie niewielkim obszarze, z którym rodziny te identyfikują się, a zarazem dzięki lej identyfikacji rozwiązują problemy wynikające z zamieszkiwania na tym obszarze. David B. Clark 'wskazuje, że społeczność lokalna może być ujmowana jako miejscowość, zbiorowa działalność, struktura społeczna; czwartym elementem konstytutywnym jest poczucie przynależności (solidarności, przywiązania) (zob. [S. Nurek 1986, s. 25]).

Pojęci>: społeczności lokalnej utożsamiane jest bardzo często (np. w ujęciach Roberta Mclvcra, Talcolta Parsonsa, szkoły ekologicznej) z pojęciem wspólnoty (conumtnily, Gemcinsdm/t). Kazimierz Z.. Sowa [198S, s. 23] wskazuje, że ujęcie takie nic jest właściwe: „O ile bowiem społeczności lokalne -jako zbiorowości zwarte i wyodrębnione icrylorialn ie - mają zwykle cechy wspólnot, o tyle wspólnoty nie dają się sprowadzić do społeczności lokalnych. Istota odmienności obu tych typów zbiorowości polega właśnie na ich stosunku do ziemi. Wspólnota istnieje i tnva dzięki określonym stosunkom wewnętrznym w niej panującym, a społeczność lokalna - dzięki związkom z terytorium, na podstawie których się ukształtowała". W przypadku wspólnoty jej związek z terytorium jest czymś wtórnym. Niektóre wspólnoty (np. rodzina) mogą zmieniać zajmowane Hrytorium nie przestając być wspólnotami, zmienia się natomiast ich przynależność do społeczności lokalnej.

Społeczność lokalna może wywierać silny wpływ na kształtowanie jednostki. Z tego względu Charles Cooley społeczność lokalną zalicza - obok rodziny i grup rówieśniczych - do grup pierwotnych, a więc grup, w obrębie których formowane są zasadnicze cechy osobowości społecznej człowieka.

Nasilające się procesy urbanizacyjne i powstanie społeczeństw masowych doprowadziły do relatywnego spadku znaczenia społeczności lokalnych. Teza la jest jednak kwestionowana (zob. [J. Turowski 1991, s. 229]). Podkreśla się zmianę zasad funkcjonowania tych społeczności oraz przejściowy charakter słabszego oddziaływania społeczności lokalnych.

Klasyczne badania społeczności lokalnych przeprowadzili Robert S. LynJ i Helen M. Lynd [1929; 1937] oraz W. Lloyd Warner i Paul S. Lunt [19-ł 1 ]. W myśl socjologii teoretycznej wyodrębnić można pięć perspektyw dotyczących pojmowania społeczności lokalnej: perspektywę moralną, której przedstawicielem jest August Cómte, perspektywę empiryczną - Fćderic Lc Play, perspektywę typologiczną - Ferdinand Ton-nics, Max Weber, perspektywę metodologiczną- Emil Durkhcim, perspektywę molekularną - Georg Simmcl (zob. [S. Nurek 19S6,s. 14-21]). (A.S.)

Zob. anonimowość, grupa pierwotna, potrzeba, rodzina, społeczeństwo, stosunki foce-io-jace, więź społeczna.

Literatura:

Hiliery G.A., 1955, Deftnilions of Community Areas of Agreement, „Rural Sociology". XX, Junc.

Lynd R.S., Lynd H.M., 1929, lUiddlctoun: A Siudy in Conlcmporary American Cułture, Harcourt, Drace and Co., New York.

Lynd R.S., Lynd H.M., 1937, Middłeioun m Transilion: A Siudy in Cidtural Co/Jlicis, Harcourt, Drace and Co., New York.

Nurek S., 1986, Idea społeczności lokalnej n> Ira-dj-cji i współczesnej refleksji socjologicznej [w:] Społeczności lokalne. Szkice socjologiczne, pod red.). Wodza. UX. Katowice.