DSC932

władze religijne musiałyby jednak wówczas odrzucić a państwo musiałoby chronić pluralizm i prawa czloj*™**' do wolności wyznawania lub niewyznawania fcljgjj

^,eka-*ktS^

Koncepcja Casanovy pozostawia jednak wiele    ^ ^PrK’

Nie wiadomo na przykład, czy jego tezy dałoby sij**!** *** sicmu do ponadnarodowych Kościołów protestanckich ; ^^f?^Sov*a<5

^chów

_nyeh. które nie próbowały nigdy wcześniej wpływ_{a<5 na}^,s,*ntf_ł^

„_______{_} —c-, ------------ «k*/wuc na sfero _n 7'^Myci-

"_wr_ar^".akze. czy losy Kościoła katolickiego w Polsce _(XI ,_al dziewięćdziesiątych XX w.eku is.o.nie po.werdzaj,. że i„,,_yi >

Unie wspomagać proces .worzema s.c społeczens.wa obyw_aicls>

„,e nadużywać pny -yni swojej liczebnej dominacji , me w_ycof ^. nTpozycje separatystyczne Najbardziej dyskusyjnym aspektem civy jes. jednak jego skłonność do stawiania znaku rdwnośc, pon,^ r_aA religii a jej marginalizacja. Zarysowany przez n,eg„ koń,.' !Tv sfera prywatną a publiczna jest zbyt ostry, zdaje s,_ę , możliwość oddziaływania sprywatyzowanych przekonań

Nie

°n bo

asi

wie

na opinię pub liczną, dyskusje publiczne prowadzone w ramach s pof siwa obywateiskiego oraz ewentualne decyzje podejmowane w _sf_cr litycznej. Przykłady tak różnych krajów jak Stany Zjednoczone His ° ^

Pania

i Turcja dowodzą tymczasem czegoś wręcz przeciwnego. C asanova próbuje także stosować rzekomo uniwersalne rozróżnienie pomiędzy prywatnym a publicznym, podczas gdy definicje tych pojęć oraz granice pomiędzy nimi kształtują się różnie w różnych społeczeństwach. Casanova jest wyraźnie otwarty na możliwość „wielu nowoczesności”, jednak jego rozróżnienie na publiczne i prywatne wydaje się nieuleczalnie nowoczesne w zachodnim sensie tego słowa. Należałoby tymczasem przyjrzeć się uważnie procesom tworzenia, kwestionowania i renegocjowania definicji prywatnego i publicznego w różnych miejscach i sytuacjach, a więc uczynić z nich przedmiot analizy, a me jej niekontrolowane narzędzie.

Podsumowując, istnieją przekonujące dowody potwierdzające ciągłą zdolność niektórych form zinstytucjonalizowanej religii do wpływania na przebieg dyskusji w społeczeństwie obywatelskim i. pośrednio, na działania w sferze publicznej tak zwanych świeckich społeczeństw. Z drugiej stron} argumenty wysuwane przez Casanovę na rzecz deprywatyzacji wyolbrzy miają różnicę pomiędzy publicznym a prywatnym. Nie potwierdza ich dal-

98

blicznej. nawet w łych społeczeństwach, do których ^''^inosiły. A jednak dane empiryczne potwierdzające ży-'^;'^,«r_)Zu⁰^^{n,y 5,C} tród zwykłych obywateli państw Ameryki Łacińskiej hmann 1996). Afryki Południowej (Prozesky 1990; Besier 'Martin ^,990;w^_{po W}schodu (Ayubi 1991; Kepcl 1994) i Azji Południowej ,999).    ,993; Bhatt 1997) wydają się potwierdzać tezę Casanovy.

₍juerf^cnS,nCy _nie jest bynajmniej nieuchronnym losem wszystkich religii. _rc pry^vvaCyW1 ,₀|_ności ponadnarodowych organizacji religijnych, szczegól-Je$o»^naU^ rzymskokatolickiego, do oddziaływania drogą polityczną na _n,e K°    publicznych i życie publiczne mc wyklucza, że inne formy

pr7t'b^,cf r_C,jg,j mogą także wpływać na kształt dyskusji w sferze publicznej e^_nd ,995; Brouwer, Gifford i Rosę 1996; Haynes 1998).

^<NV°C) znaczeniu religii w sferze publicznej niektórych społeczeństw prze-także losy diaspor i wspólnot emigracyjnych. Obszerne badania ° .p_rowadzonc w XX wieku pokazały, że organizacje religijne odgrywają kluczową rolę w procesie adaptowania się emigrantów do nowych warunków życia, a w wielu przypadkach przyczyniają się także do wzrostu ich zaangażowania religijnego. W badaniach przeprowadzonych wśród emigrantów przybyłych do Ameryki Północnej (Fausct 1944), Nowego Jorku (Pobicie 1960) czy Gwatemali (Roberts 1968) podkreślano wyraźnie funkcjonalną wartość przynależności religijnej przy próbach znalezienia zatrudnienia i mieszkania. Jednak bardziej aktualne badania skłonne są uznawać „diaspory religijne” (Coward. Hinnels i Williams 2000), „nowe etniczne i imigranckie wspólnoty wiernych” (Warner i Wittner 1998) czy po prostu „imigranckie wspólnoty wiernych" (Ebaugh i Chafetz 2000) za ważne źródła tożsamościowej identyfikacji i wdrażania się zbiorowości w działalność społeczeństwa obywatelskiego. Jak pisze Kurien, „wyzwaniem, przed jakim staje większość imigrantów w Stanach Zjednoczonych podczas przemiany z imigrantów w przedstawicieli mniejszości etnicznej, jest problem przystosowania się przy zachowaniu integralności kulturowej t osobowej” (1908 37). Dlatego też imigranci przybywający do Stanów' Zjednoczonych / Indii i Iranu (Feher 1998) uważają Żydów amerykańskich za dobry wzór do naśladowania. Ci ostatni są bowiem mocno zintegrowani ze społeczeństwem amerykańskim, a jednocześnie nie utracili nigdy poczucia odrębności religijnej i kulturowej i nie zerwali więzi ze swoją wspólnotą etniczną.