img098

4) zwierze - wyraża tendencje specjalnie silnie tłumione. Trzeba tu zawsze upewnić sie. czy badany nie przedstawił po prostu zwierzęcia należącego do rodziny. Jeżeli Jednak zwierać takie nie Istnieje w rzeczywistości. a zwłaszcza gdy badany nie rysuje samego siebie, zwierze wyraża projekcję tendencji osoby badanej. Najczęściej bedzie to agresja, zwłaszcza jeśli będzie lo zwierze takie, jak wilk, lew lip. Może też być to poczucie bezsilności, poczucie winy. pragnienie swobody i inne.

Relacje odległości

Relacje miedzy postaciami przedstawionymi na rysunku wskazują na związki prawdziwe lub upragnione przez badanego. Bilska odległość, trzymanie sle za rece, wspólna zabawa - wskazują na zażyłość. Duża odległość. odwrócenie od siebie wskazują na niechęć. Jeżeli autor przedstawia siebie z dala od Innych, wskazuje lo na poczucie wyobcowania lub agresje. Izolacja ta może być wzmocniona na rysunku przez oddzielenie kreską lub jakaś przeszkodą, np. drzewo, szafa, albo przez przedstawienie Jednej osoby jakby w innym planie (otrą blisko - inni w tle lub odwrotnie). Podane tu wskazówki zawierają różne, alternatywne interpretacje - lt>, którą wybrać, zależy od Innych wskaźników (Uwaga la odnosi sic też do wielu innych punktów inierpretacjlj.

Zmiany w stosunku do rodzimi realnej

Według L. Cormana. tylko ISO dzieci na 1200 przypadków przedstawiło swoją rodzinę realna, pozostałe wprowadzały zmiany lub rysowały ro-

wyraża projekcji-. Osoby opuszczone mogą być osobami, których badany nic lubi lub z klóiymt ule chce 1 nic może się identyfikować. Tendencje badanego wyrażają się przede wszystkim w osobach dodanych, im bardziej osoby te różnią sic od hadanego. tym bardziej zakazane tendencje

W wypadku, gdy rysunek nie Jest tylko realistycznym przedstawieniem rodziny rzeczywistej, ale gdy rodzina Jest wymyślona i urozmaicona różnymi elementami dodanymi, można przypuszczać, że różne potrzeby i tendencje badanego przedstawione su przez różne osoby I przedmioty na rysunku. Bardzo ciekawe efekty daje tu interpretacja, która proponuje Z. Piotrowski do analizy snów. Im bardziej przedstawiona osoba różni sic od badanego ja najbardziej różni się oczywiście przedmiot martwy), tym glebsze będą tendencje badanego przez nią wyrażane. Tak wlec na Jcd nym obrazku na przykład dewaloiyzowany chłopiec podobny wiekiem do autora może wyrażać poczucie winy. waloryzowany ojciec - tendencje do niezależności, a zwierze - agresje. Bardziej Jasne staje sic to j>rzy analizie konkretnego rysunku.

Analiza identyfikacji Jest szczególnie ważną częścią interpretacji. IsL-nieje parę poziomów identyfikacji.

1.    Identyfikacja świadoma Jest to identyfikacja, którą poznajemy przez rozmowę z badanym. Może ona być trojakiego rodzaju:

a)    autor rysunku wskazuje siebie na obrazku i mówi: .to Jestem Ja";

b)    w wypadku, gdy rysunek przestawia .Jakąś rodzinę", o której badany mówi w 3. osobie, np. „w tej rodzinie jest ojciec, matka 1 syn", pytamy badanego, kim byłby, gdyby należał do tej rodziny. Badany wskazuje wtedy najczęściej osobę podobną do siebie wiekiem 1 płcią i odpowiada np.; .Jestem chłopcem, więc byłbym synem":

c)    trzecia Identyfikacja świadoma Jest Identyfikacją życzeniową, wyrażoną w odpowiedzi na pytanie: .kim chciałbyś być w tej rodzinie?" Może lo być inna odpowiedź niż w sytuacji poprzedniej, np.: .chciałbym być ojcem. bo on wszystkim rządzi".

2.    Prócz identyfikacji świadomej bardzo ważna Jest Identyfikacja nieświadoma, która może dotyczyć jednej osoby czy przedmiotu lub leż paru postaci jednocześnie. Jeżeli wyrażają one różne tendencje tkwiące w badanym:

a) Identyfikacja z osoba waloryzowaną lub osobą dodaną mówi o tendencjach wyrażonych przez te osoby. Mogą to być różne tendencje, np.:

-    regresji, doznawania opieki, bezpieczeństwa (identyfikacja z dziec-

-    mocy, slly. samodzielności, niezależności (z osobą dorosłą, np. ojcem

-    agresji (osoba karząca kogoś, walcząca, zwierze agresywne):

-    swobody (np. marynarz, ptak);

b) przy specjalnie głębokich, nieświadomych, ale silnych tendencjach identyfikacja może dotyczyć zwierząt lub przedmiotów dodanych. Przedmiot