img102

mowy z nim czeka w poczekalni lub, jeśli się „uprze” i nie chce odejść od matki, wchodzi razem z nią do gabinetu do psychologa i jest świadkiem rozmowy Obie sytuacje są bardzo niekorzystne. W pierwszej dziecko czekając w napięciu na wynik rozmowy może nabrać przekonania, iż między psychologiem a matką tworzy się wspólny front skierowany przeciwko niemu, czuje się zagrożone, niepewne. W takich warunkach już pierwszy kontakt z psychologiem jest obciążony nieufnością dziecka, czasem jego wrogością, poczuciem zmowy dorosłych przeciwko niemu.

Równie niekorzystna jest sytuacja, gdy dziecko jest obecne przy rozmowie matki z psychologiem. Matka często narzeka na jego zachowanie, opowiada o „wyczynach”, skarży się na niegrzeczność. Obecne przy tym dziecko ma powody, aby myśleć, że psycholog będzie równie niechętnie nastawiony jak matka.

Opisane sytuacje są typowym i powszechnym błędem. Dziecko nie powinno czekać; wywiad z matką można przeprowadzić na osobnym spotkaniu bądź też może on być przeprowadzony przez innego pracownika, podczas gdy psycholog równolegle w innym pomieszczeniu rozmawia z dzieckiem.

Podjęcie decyzji o metodach pracy z dzieckiem musi być poprzedzone pełną diagnozą, której ważnym elementem jest poznanie, jak dziecko odbiera swoje otoczenie, jakie są relacje uczuciowe pomiędzy nim a rodzicami i rodzeństwem. Jakie sytuacje są dla niego szczególnie patogenne? Co go interesuje, w co najbardziej lubi się bawić? Jakie są jego pragnienia?

Poznanie świata przeżyć dziecka nie jest łatwe, ale niezbędne do podjęcia dalszej z nim pracy. Bez-

pośrednia rozmowa, wypytywanie dziecka o sprawy trudne dla niego, związane z niepokojem, napięciem i lękiem nie są skuteczne. Nie możemy oczekiwać, że dziecko powie nam: mój ojciec nie interesuje się mną, czy: mama nie kocha mnie tak, jak bym tego pragnął.

Poznanie emocjonalnych związków dziecka z rodzicami wymaga stosowania technik projekcyjnych. Na podkreślenie przy tym zasługuje fakt, że niektóre z nich mają wartość nie tylko diagnostyczną, lecz i terapeutyczną.

Do takich technik należy na przykład rysunek ^x.

Badania nad rozwojem twórczości dziecięcej pokazują, że na podstawie rysunku można wnioskować o osobowości dziecka, procesach emocjonalnych, stosunku do otoczenia. W rysunku dziecko odzwierciedla otaczającą go rzeczywistość, przekazuje nam swoją wiedzę o tym, co dzieje się dookoła niego. Analizując wytwory dziecięce można poznać warunki, w jakich dziecko żyje, doświadczenia, jakie były i są jego udziałem.

Wartość rysunku nie polega jednak tylko na odtwarzaniu, naśladowaniu sytuacji, z jakimi się styka, dziecko wyraża bowiem swój stosunek do środowiska, przekazuje to, co jest dla niego najważniejsze, co stanowi źródło jego pozytywnych bądź negatywnych emocji. Analizując rysunki dziecka możemy zrozumieć, w jaki sposób odbiera ono i przeżywa sytuację rodzinną i swoją rolę w domu, poznać jego myśli i pragnienia, marzenia trudne do zrealizowania-w rzeczywistości, roz-

' <>|)i różnych metod pracy z dziećmi traktuję jedynie |ii'm    istnienia i przydatności określonej jednostki.

Mml miejsca nie pozwala bowiem na bardziej szczegółowy <i|>i każdej z metod, w związku z tym każdorazowo immIn p pozycje .książkowe lub artykuły, do których odsyła n u interesowanego czytelnika.