IMG98

łU*i

Na świec i c produkowanych jest ponad sto gatunków stali szybkotnących, przy czym istotnie różniących się składem chemicznym jest około 40. W Polsce w normie PN-86/H-85022 ujętych jest tylko 10 gatunków (w tym 3 nie zalecane), należących do 3 grup podstawowej (wolframowej), molibdenowej i kobaltowej. Ich skład i oznaczenia podano w tabl. 3.3. Najczęściej stosowanym w kraju gatunkiem jest SW7M.

Do zalet stali szybkotnących należy zaliczyć dobre właściwości wytrzymałościowe -szczególnie wytrzymałość na zginanie i udamość, do wad zaś stosunkowo niską odporność na temperaturę. Spadek twardości do 60 HRC następuje dla krąjowych stali w zakresie temperatur 605 ♦ 640°C, zależnie od gatunku. Charakterystyczne właściwości i zastosowanie krąjowych stali szybkotnących zestawiono w tabl. 3.4.

Jakość narzędzi zależy zarówno od procesu metalurgicznego i dalszej przeróbki plastycznej stali, jak też od warunków obróbki cieplnej. Szczególnie niekorzystne są segregacje węglików ledeburytycznych, powodujące niejednorodność właściwości skrawnych w ostrzu narzędzia. Można temu zapobiec przez przetapianie elektrożużlowe i kucie na ko warkach.

Radykalną poprawę uzyskuje się przez zastosowanie metod metalurgii proszków. Stale tak produkowane od maczają się lepszymi właściwościami użytkowymi od stali tradycyjnych. Są one łatwo szlifo walne, mają dobrą plastyczność i wskutek braku segregacji węglików wykazują mniejsze rozrzuty okresów trwałości ostrzy. Z uwagi jednak na znacznie wyższy koszt ich wytwarzania stale te mimo lepszej skrawności stanowią zaledwie kilka procent produkcji światowej stali szybkotnących, a w Polsce nie są produkowane.

Obróbka cieplna stali szybkotnących musi być przeprowadzona bardzo starannie, z zachowaniem wszelkich wymagań technologicznych. Dotyczy to szczególnie utrzymania właściwej temperatury i czasu austenityzowania, co można zapewnić przez automatyczną kontrolę tych parametrów. Temperatura austenityzowania wynosi 1430 ♦ 1510°C, zależnie od gatunku, zaś temperatura odpuszczania 550 ♦580°C. Odpuszczanie powoduje wzrost twardości o ok. 2 HRC, do 64 ♦ 66 HRC, co jest wynikiem przemiany austenitu szczątkowego (ok. 25% udziału w strukturze po hartowaniu) w martenzyt i wydzieleniu węglików. Typowy cykl obróbki cieplnej narzędzi ze stali szybkotnącej przedstawiono na rys. 33.

*0

(O

I

e-

x) gatunek nie zalecany