img035

Wiek w lotach

Ryc. 1. Różnice dotyczące częstotliwości wybuchów złości z uwzględnieniem wieku i płci Podaję za E. Hurlock: Roz-zoój dziecka.

o nieświadomym wzmacnianiu przez rodziców ta kiego zachowania dziecka (na przykład zwracani na dziecko uwagi w momencie, gdy ono złości się.) Opanowaniu reakcji złości u dzieci sprzyja takie zachowanie rodziców, które nie wzmacnia zachowania dziecka, na przykład wyjście z pokoju pod czas ataku złości.

Często przeżywanym przez dzieci w wieku przedszkol nym uczuciem jest strach, przy czym — jak poka zały badania Jersilda i Holmesa — częstość reakcj' strachu maleje wraz z postępującym rozwojem ¹

Sytuacje, które wywołują strach to najczęściej: zwierzęta, pojawienie się osób obcych, hałas. Stopniowo reakcje strachu na konkretne przedmioty czy sytuacje maleją, natomiast obawy wzbudzają zjawiska przeżywane w wyobraźni. A zatem strach może być wywołany przeczytanym opowiadaniem, oglądanym filmem itp. Pojawiają się także obawy przed brakiem akceptacji, odtrąceniem, drwiną, a zatem uwarunkowane sytuacjami społecznymi.

W wieku przedszkolnym może także pojawić się lęk ² Innymi emocjami przeżywanymi przez dzieci są radość, przyjemność, zadowolenie. Uczucia te dziecko wyraża poprzez uśmiech, klaskanie w ręce, podskakiwanie itp. U dzieci w wieku przedszkolnym wzrasta (w stosunku do okresów poprzednich) liczba bodźców, na które reagują one radością. Sytuacjami wywołującymi radość są: osiągnięcia w zakresie zdobywania nowych umiejętności czy poszerzania wiadomości, pokonanie przeszkody, zdobycie większego sukcesu niż osiągnięty przez kolegę itp.

W tym wieku rozwija się też u dziecka poczucie humoru, reaguje ono wybuchami śmiechu na odkrytą niedorzeczność w oglądanym filmie czy słuchanym opowiadaniu.

U dziecka prawidłowo rozwijającego się pogoda i zadowolenie są dominującymi stanami emocjonalnymi. Wyrażają się one, podobnie jak i wszystkie emocje dzieci w wieku przedszkolnym, w sposób ekspresyjny. Dziecko w tym wieku nie potrafi maskować swoich uczuć, uzewnętrznia je w sposób bardzo wyraźny i czytelny dla otoczenia. Przeżycia dziecka odzwierciedlają się nie tylko w wypowiedziach słownych, ale również w gestach,

/

23

1

Podaję za M. Przełącznikową: Rozwój psychiczny dzie w wieku przedszkolu im. W’ L. Wołoszynowa (red.): Ma terialy do /?auc£a7ua psychologii. Seria II, t. 3 Warszaw 19(59, PWN.

2

Uczucie lęku jest omówione w rozdziale II,