page0226

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

w wyrazach pospolitych. Różnice dotyczą frekwencji (tj. żywotności) nazw określonego typu. Nazwy miejscowe w formie derywatów rzeczownikowych są stosunkowo mniej liczne niż wyrazy pospolite z tymi samymi form antami (np. z -ka lub -ica). Wiele formantów rzeczownikowych pojawia się w nazwach miejscowych bardzo rzadko, np. -acz, -isz, -el. Prefiksy rzeczownikowe są w nazwach miejscowych również mniej liczne niż w apelatywach.

—    Struktury przymiotnikowe są natomiast w sekundarnych nazwach miejscowych znacznie częstsze, a formanty z -/-, -n-, -sk-, -ov-f/-'ev-uzyskują bardzo dużą produktywność w nazwach dzierżawczych, topograficznych i kulturowych, także w niektórych nazwach relacyjnych. Część formantów przymiotnikowych pojawia się jednak w nazwach miejscowych rzadko, np. -it-, -at-, -as-, -iw- itd.

—    Derywacja fleksyjna, rzeczownikowa i przymiotnikowa, pojawia się przede wszystkim w grupie nazw dzierżawczych (nazwy w formie dopełniacza). Za derywację fleksyjną można też uznać zmiany w rodzaju gramatycznym nazw (np. -owo na -ów) i pluralizację (np. -ica na -ice) lub singularyzację.

—    Stratygrafia nazw miejscowych derywowanych, badająca ich dynamikę rozwojową, a rozwinięta zwłaszcza w szkole S. Rosponda, kieruje uwagę na poszczególne formanty (por. nazwy miejscowe z *-hn~, -ica, -ov-, omówione na s. 205-207, 216-218).

—    Nazwy osobowe jako podstawy nazw miejscowych występują w nazwach patronimicznych, rodowych i dzierżawczych. We wszystkich tych trzech kategoriach najczęstsze są nazwy osobowe odapelatywne o charakterze przezwiskowym, następnie zaś formy skrócone i spieszczone słowiańskich imion dwuczłonowych. Imiona dwuczłonowe w pełnej postaci charakterystyczne są jedynie dla nazw miejscowych dzierżawczych z suf. *-jb. Dwuczłonowe przezwiska częste są natomiast w starszej warstwie nazw rodowych.

—    Nazwy miejscowe złozone, występujące najczęściej jako złożenia dwuwyrazowe, jednowyrazowe i zrosty, np. Dolne Pole, Długołęka, Białystok, stanowią szczególny problem. Często pojawiają się w dokumentach jako warianty nazw jednowyrazowych, np. Poręba i Poręba Wielka. Pod względem znaczeniowym poszczególne ich składniki analizowane są zwykle oddzielnie. Wiele nazw złożonych występuje w parach z członami o przeciwnym znaczeniu (antonimicznymi), np. Stary — Nowy, Mały — Wielki, Górny — Dolny. Obserwacja nazw miejscowych tej kategorii pokazuje, że z upływem czasu nazw złożonych przybywa.

222