page0230

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

ranę są równocześnie przez -sko, np. Czyrwieńsk -»Czyrwiensko. W Wielko-polsce najczęstszy typ zmian dotyczy odchodzenia od form patronimi-cznych na rzecz rodowych i dzierżawczych, np. Boguslawice —» Boguslawki, Daszewice —> Daszewo. We wszystkich tych regionach zachodzi też wiele innych zmian.

Nazwy miejscowe Śląska i Pomorza poddawane były od średniowiecza wpływom germanizacyjnym. Stąd częste zniekształcenia pierwotnej formy nazw, zmiany zachodzące w samych zapisach, brak jednoznacznej formy liczby i rodzaju gramatycznego nazwy zapisywanej często przez nie znających języka polskiego kancelistów. Wszystko to utrudnia obserwacje dotyczące zmienności nazw. Najwyraźniej widać tu wahania w podstawach nazw, np. Golinog // Golnow (dziś Goleniów); Sadbre // Zabrze•; Benewitz // Bojanowice (dziś Boniowice).

Ustalaniu się trwałych form w nazwach miejscowych sprzyjały lustracje wsi przeprowadzane w XVI i XVII w. przez administrację królewską i kościelną, spisy poboru do wojska i wykazy danin. We wszystkich tych dokumentach powtarzały się bowiem nazwy wsi. Od końca XVIII w. datuje się pełna stabilizacja nazw, gdyż administracja państwowa zaczęła przestrzegać zgodności nazw z ich oficjalnymi wykazami. W w. XIX następuje dalsze utrwalanie istniejących nazw poprzez sporządzanie spisów rolnych, katastrów, szczegółowych map wsi i gruntów. Systematyczna kontrola nazewnictwa przez administrację państwową trwa nadal w XX w. poprzez urzędowe ustalanie lub zatwierdzanie nazwy dla każdej miejscowości.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. trzeba było dla potrzeb sprawnego funkcjonowania poczty, komunikacji, sądownictwa i administracji ustalić wspólne, oparte na jednolitych zasadach nazewnictwo geograficzne, w tym także nazwy wsi i miast. Chodziło o połączenie w jeden wspólny obieg nazw z trzech zaborów oraz o ich poprawność ortograficzną i językową. Powstała wówczas Komisja Ustalania Nazw Miejscowości.

Przesunięcie granic państwa polskiego, jakie nastąpiło w 1945 r., usunęło z pola widzenia polskiej onomastyki bogate nazewnictwo kresów wschodnich: południowych i północnych. Równocześnie należało wprowadzić polskie nazwy na terenach ziem zachodnich i północnych, gdzie do 1945 r. panowały oficjalne nazwy niemieckie. Sprawą ustalenia nowych nazw zajęła się Komisja Ustalania Nazw Miejscowych i Obiektów Fizjograficznych przy Urzędzie Administracji Publicznej (później przy Ministerstwie Administracji i Urzędzie Rady Ministrów). Komisja ta w cią-

226