page0238

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

siania jego charakterystycznych właściwości, kształtu, położenia itp.). W bezpośrednim kontakcie komunikatywnym dobrze służą wiejskim wspólnotom jako orientacyjne wyznaczniki naturalnego rozczłonkowania rzeczywistości terenowej. Nazwy te poświadczają często wyrazy nieobecne już w zasobie leksykalnym języka, służąc rekonstrukcji jego dawniejszych faz rozwojowych.

Drugim wyróżnikiem nazw terenowych są liczne nazwy dwu- i wieloskładnikowe, które uzupełniają lokalne zasoby nazw jednoskładnikowych m.in. na zasadzie przeciwdziałania nazewniczej homonimii. Należą do nich nie objęte tendencjami eliptycznymi (typu Biały Potok — Biały, Jagodna Góra — Jagodna) zestawienia nominalne (Błiźnia Rola, Cierniowy Staw, Małe Gońce, Kowalska Rzeka, Michałkowa Kępa; Czerchla Świniarka). Zdecydowanie przeważają one nad strukturami złożonymi z kilku składników (Mały Lipowy Potok, Wielki Lipowy Potok), w których człon dyferencyjny uzupełnia zestawienie nazewnicze.

Wzbogacanie zasobu struktur służących w danym środowisku do identyfikacji obiektów terenowych przejawia się także w tworach wyzyskujących wyrażenia przyimkowe (Kopanina pod Borem, Plenisko na Rzece, Polana w Sadowym, Przedewsie u Szerokiej Niwy); ich status wiąże się tu z funkcją wykładników relacji lokalizacyjnych. System znaków orientacji przestrzennej wzbogacają też eliptyczne nazwy przyimkowe (Nad Brzeziną, Na Stefance, W Chmielniku, U Granicznej Wody) po usamodzielnieniu się.

Zakres występowania tych struktur w mikrosystemach lokalnych jest zróżnicowany i uzależniony z jednej strony od odpowiedniego zespołu nazw potrzebnych do zindywidualizowania odpowiednich obiektów, z drugiej zaś od realiów przestrzenno-topograficznych i właściwości owych obiektów.

C. Wzajemne stosunki nazw miejsc zamieszkanych i nie zamieszkanych obrazuje także dynamika procesów toponimicznych, prowadzących do ustalania się odpowiednich funkcji nazw.

Lokalne systemy mikrotoponimiczne oparte są na wzajemnych relacjach i uzależnieniach nazw różnych obiektów terenowych, lądowych i wodnych. Owe relacje wpływają na ich kształt językowy (np. na ich zmiany, uzupełnienie lub redukcję składników) i na funkcje mikrotopo-nimów, weryfikowanych w lokalnych kontaktach komunikacyjnych. Zanik obiektu lub potrzeby wyodrębniania go może prowadzić do eliminacji nazwy. Nie eliminuje jej natomiast zmiana charakteru obiektu, wywołująca jedynie przesunięcie funkcji. Na przykład nazwa osu-

234