K �jna DIALEKTY POLSKIE751

i ściślejsze współżycie obu ugrupowań ludności, albo podobne tendencje rozwojowe, wytworzone wcześniej, przed zróżnicowaniem się tych ugrupowań, lub nabyte skutkiem a symulowania, tego samego substratu. Procesy szerzenia się innowacji dialektalnych na obszary sąsiednich terytoriów etnicznych względnie wywołane podobną strukturą języka lub wspólną wcześniej nabytą tendencją rozwojową konwergentne wytwarzanie się takiej samej cechy w języku kilku różnych ugrupowań etnicznych mogły przebiegać równocześnie z procesami pogłębiania się odrębności między' tymi dialektami.

Równoczesne z pogłębianiem się zróżnicowań między dialektami formowanie się zachodniosłowiańskich ugrupowań dialektalnych i następnie ustalenie się odrębnych grup językowych w dużej mierze było zależne nie tylko od systemu i struktury językowej poszczególnych dialektów, ale w pewnym stopniu także od powsta wania w obrębie Słowian zachodnich szeregu związków czy powiązań plemiennych, z których najbardziej liczne i potężne przekształcały się stosunkowo wcześnie w potężne nieraz organizacje państwowe.

Zaliczymy do nich przede wszystkim państwo Samona z połowy VII wieku (zob. m. V) oraz sięgające swymi wpływami poza własne ziemie etniczne państwo wielkomorawskie (poez. IX w. — 895), a po jego zniszczeniu przez Madiarów, którzy' pod koniec IX wieku osiedlili się na równinach Panonii, dochodzi do głosu wykazujące od X w. wielką ek.-pansywność na zewnątrz państwo plemienne Czechów (zob. m. VI). Z tym układem stosunków ludnościowych, fizjograficznych i politycznych należy łączyć wytwarzanie się pierwszych i najwcześniejszych zróżnicowań w obrębie zachodniosłowiańskicgo ugrupowania etniczno-językowego. Przejście plemion słowacko-czeskich na południe od Sudetów i Karpat (zob. s. 53) oraz wywołane tym sąsiedztwo i bliskie kontakty ich ze Słowianami panońskimi spowodowało, że bardzo wcześnie, bo przed inwazją Madiarów, co najmniej na część obszarów słowackich przeniknęły i obok wymienionych poprzednio zachodniosłowiańskich cech dialektalnych ustaliły się takie wschoclnio-południowo-prasłowiańskio innowacje, jak 1) uproszczenie dl =1, którego resztki spotyka się w gwarach środkowosłowackich, np. rolo, Siło, jeu 'jadł’, myło, oraz 2) przejście cy^rrkumfleksowego ort-, dli- w rat-, lat- utrzymujące się dość licznie w gwarach środkowosłowackich, np. rastiem, ralcyta, rdzrora, ral'a, raSeń, lańi, lahet' (zob. s. 53). Do tych pierwszych i chyba najwcześniejszych zróżnicowań dialektalnych dochodzi wkrótce rozszerzone już na całe terytorium słowaeko-ezeskie typowo południowosłowiańskie 3) przejście fonetycznie długich tort, lott, tert, tell w trat, tlat, trSt, iUt (zob. s. 55), przez co dość wcześnie zarysowała się odrębność dialektów grupy czesko-słowackiej, pogłębiana z czasom przez stopniowe narastanie innowacji wytwarzanych później (*ę, *<} ^«, u;