K �jna DIALEKTY POLSKIE78928

126

jako konieczność” (Kit III 281), albo stan wstępowania twardych tylnojęzykowych jest bardzo niekonsekwentny (zob. MA6P 596).

Jest rzeczą możliwą, że gwary mazowieckie z twardymi tylnojęzykowymi w typach eukerek, kędy, kij, take drogę reprezentują stan pierwotny (St 68). Kie można jednak wykluczyć, że to niefonologiezne i słabo zaznaczające się zmiękczenie tylnojęzykowych albo nieznacznie tu i niezauważalnie zostało przeprowadzone, albo nawet uległo zmniejszeniu choćby przez wyrównania do postaci tematów przed innymi niż -i, -e końcówkami. Przypuszczenie takie mogą nasuwać nie tylko stosunki panujące w gwarach śląskich (DejP II153), ale zwłaszcza to, że najbardziej pery-feryczne spośród mazowieckich gwary wsckodniomazurskie (od Knysa. Kosewa, Osiniaka poczynając, zob. Kit III 282 i m. 3) mają silnie zmiękczone wszystkie spółgłoski tylnojęzykowe konsekwentnie nie tylko przed i oraz e wszelkiego pochodzenia: kedi, syroke, duurje, suye, mogę, nogę, mir/e, yiha, yizo, muyi, dayi, suyi, ale nawet przed kontynuantem «, które na Mazowszu było głoską zbliżoną do o: mdtkd. drogd, koydńi, dceckdńi. kdńeń, poduskd, ikdó, na drogdy, noj&ńi, mnyd, muydńi, paoyd (zob. s. 159). Trudno nio przypuszczać, że podobne stosunki mogły panować także w innych gwarach mazowieckich, co pozwalałoby mówić o zaniku miękkości na Mazowszu, a nie o jej niewy tworzeniu się.

Przyczyną osłabienia czy nawet zaniku w gwarach mazowieckich miękkości k g przed i e była nicfonologiezność tej cechy w fonemach tylnojęzykowych.

Ta sama niefonologiczność palatalizacji spowodowała bardzo daleko idące zmiany w artykulacji wtórnie zmiękczonych k g y na terenach gwar kaszubskich i tucholsko-krajniackich (Zag m. 8), a nawet na południe od Kotcci w Drawsku (czamk.), gdzie notowano odzier, cijanka MAGP 597. zob. 13B. TT gwarach tych k g y nie tylko zmiękczyły się wyraziście przed samogłoskami przednimi, ale nawet — podobnie jak w -wyniku prasłowiańskiej palatalizacji — uległy znacznemu przesunięciu ku przodowi, zmieniając się na spółgłoski zwartoszezę-linowe, zbliżone do 6 j s, np. iadiy dluji, dii, jinoc, 11051, z rgói, dreji, cef 'kierz’, mmii 'muchy’, marfoiof 'marchew’. Powtarzane w podręcznikach twierdzenie, że w gwarach kaszubskich istnieją spółgłoski ć 5 powstałe na miejscu k g, np. dluji, jipći, ćij, dłuje, 5ipće ćije, ćedy, taói. ćer. naje, naji (GH 135), a nawet, że tak powstałe miękkie afrykaty typu 6 5 są już niewątpliwie nowymi fonemami (St 86) nie wydaje się w pełni słuszne. Wymowa bowiem kaszubskich odpowiedników k g „waha się dialektycznie, a nawet indywidualnie od kj, gj j>rzez h f) (ty, dy), ć 5 aż do niepalatalnych c- 5” .... „na północy yj — ś — (Kit IV 80), więc wcale nie można mówić o dominowaniu głosek ć j, a po wtóre trudno sobie wyobrazić, aby tak nieujednolicony zespół wariantów fakultatywnych mógł doprowadzić do ustalenia się fo-