K �jna DIALEKTY POLSKIEz810

w przeciwieństwie do źrupka 'źrebiezka’ (50C). Ścisłe oddzielenie ostatnich dwu strof nasilenia procesów zastępowalna form na -ę przez -ak jest właściwie niemożliwe w sytuacji, gdy nie operujemy dokładnymi danymi o produktywności sufiksu -ak.

Po raz pierwszy zanotowano jedyny zresztą ogólnopolski przykład zastąpienia -ę przez -ak w słowniku Knapskiego (kurczak 1621). Z czasem zakres tego typu wyrazów znacznie wzrasta, niewątpliwie na skutek tego. że mazowieckie podłoże dialektalne oddziałuje bezpośrednio na środowisko kulturalne Polski po przeniesieniu stolicy do Warszawy. Pakt pojawienia się typu kurczak dopiero w słowniku Knapskiego wcale nie udowadnia, że dopiero w XVII wieku ta innowacja słowotwórcza, wytworzyła się. Xie może poprzeć tej chronologii występowanie form paniątko, paniątecko. prosięta w książeczce pt. Prawdziwa jazda Bartosa Mazura jednego do Litwy, drukowanej w Łukowie 1613 r., ponieważ utwór ten był pisany w całości nie gwarą mazowiecką, lecz małopolską, na co wskazują takie jego cechy gwarowe jak tko, tkóry, użral, sporzię.

§ 76. Zastąpienie sufiksu bezokolicznika -eć przez -ić (-yć)

Czasowniki klasy IV, formujące temat czasu teraźniejszego przez dodanie przyrostka -i-, miały w bezokoliczniku albo temat rozszerzony przez taki sam przyrostek (nos-i-ti, yod-i-ti, sblui-i-ti), albo przez -e-(StA-fAi, slyś-ć-ti, md-6-ti). Przy daleko idącej zgodności wszystkich innych postaci morfologicznych czasowników tej koniugacji odziedziczona oboczność sufiksów bezokolicznika -ić: -eć ulega usunięciu przez wyrównanie na znacznych obszarach gwar północno-wschodnich. Wywołane tym zastąpienie -eć przez -ić sięga, dziś po Łańcut, Kolbuszowę, Miechów, Radomsko (Dej 781), 353), Sieradz, Turek (StI 40 i m. 5, ale linia 1, nie 2), Konin, Mogilno, Szubin (Tom 44), Naklo. Sępolno, Złotów (Zag 121 m. 0), Tucholę, Kościerzynę, Tczew, Suwałki, Augustów, Białystok (MAGP 100), zob. 51 A.

Wschodnie rubieże naszego terytorium językowego mogły przeprowadzić wymianę -eć na -yć, -'ić w ramach redukcji i zwężenia samogłosek nie akcentowanych. Na znacznej części tego obszaru (Mazowsze północne po Suwałki, Białystok, Warszawę, Przasnysz, Toruń i Grudziądz, zob. MAGP 100) notowano -eć z samogłoską pośrednią między i oraz e (51B). To częściowe zbliżenie artykulacyjne obu postaci przyrostków na pewno należy łączyć z żywą tu tendencją do ich wyrównania, skoro na części tego obszaru (510) taki sam przyrostek -eć lub nawet -eć spotyka się nie tylko w typie śejćć, ćijeć, lecz także zralćć. sritćeć lub -eć (MAGP 135, 136).

K. Dej na, Dialekty... 14