Obraz8 6

Gleby litogeniczne 39

Skałę macierzystą rędzin stanowią zwietrzeliny skał węglanowych (wapienie, margle, dolomity, opoki) różnych formacji geologicznych oraz skal siarczanowych (gipsy).

Skład granulometryczny wierzchnich poziomów rędzin jest bardzo różny. Zależy on od typu skały macierzystej, stopnia jej zwietrzenia, zawartości w niej części krzemianowych i węglanów. Rędziny zawierają bardzo często domieszkę materiału obcego (lodowcowego, eolicznego), dlatego też wprowadza się określenie rędziny mieszanej w odróżnieniu od rędziny czystej, tj. bez domieszek. Rędziny odznaczają się odczynem alkalicznym, dużym (ponad 65%) lub pełnym wysyceniem kompleksu sorpcyjnego zasadami, znacznym udziałem w materiale glebowym połączeń próchniczno-wapniowych. W wierzchnich poziomach genetycznych rędzin tworzą się kompleksy próchniczno-ila-ste wysycone wapniem, wpływające na stabilność tych gleb, a również na ich strukturę.

Tworzące się w wyniku wietrzenia węglanowej skały macierzystej węglany aktywne (łatwo rozpuszczalne) wpływają z jednej strony stymulująco na humifikację materii organicznej świeżej, z drugiej strony zaś- hamująco na dalszą jej ewolucję ze względu na tworzenie się niecałkowicie przekształconych, słabo spolimeryzowanych połączeń organiczno-mineralnych.

W poziomach próchnicznych rędzin zasobnych w węglany aktywne stosunek kwasów huminowych do kwasów fulwowych jest wąski — H : F wynosi często poniżej 1*, natomiast duży jest udział humin. Barwa poziomów próchnicznych rędzin waha się w szerokich granicach od szarobiałej do czarnej.

Wolne związki żelaza i glinu stanowią w rędzinach mały procent całkowitej zawartości tych składników i nie są przemieszczane z wierzchnich do głębszych warstw profilu.

Właściwości fizykochemiczne rędzin, wytworzonych ze skał siarczanowych są nieco inne (m.in. niższe pH, mniejsze wysycenie kationami zasadowymi) i podano je przy charakterystyce rędzin siarczanowych.

Całokształt właściwości fizykochemicznych rędzin wskazuje na ich odrębność typologiczną, zaakceptowaną przez gleboznawstwo światowe poprzez przyjęcie terminu „rędziny”, spopularyzowanego przez Sł. Miklaszewskiego.

W typie rędzin wyróżnia się następujące podtypy: a) rędziny inicjalne, b) rędziny właściwe, c) rędziny czarnoziemne, d) rędziny brunatne, e) rędziny próchniczne górskie, 0 rędziny butwinowe górskie.

Nie wszystkie wyszczególnione tu podtypy rędzin występują w obydwu grupach litogenicznych, tj. węglanowej i siarczanowej. Rędziny siarczanowe zaliczane są najczęściej do podtypów rędzin właściwych lub czarno-ziemnych.

Frakcjonowanie metodą Duchaufoura-Jacąuin lub Tiurina.