Obraz0

stemu tej pomocy wywodzone głównie z ustawy o pomocy społecznej¹. Poniżej zostaną omówione wybrane zasady organizacji i działania administracji publicznej, szczególnie istotne dla pomocy społecznej oraz zasady typowe dla systemu tej pomocy.

4.1. Zasady organizacji administracji publicznej

Wśród zasad odnoszących się do ustroju administracji można wymienić zasady: pomocniczości, legalności, decentralizacji i dualizmu.

Jedną z podstawowych zasad funkcjonowania organów' państwa jest zasada pomocniczości, nazywana rówmież zasadą subsydiarności (łac. subsydium - pomoc, wsparcie). Do zasady tej odwołuje się nauka Kościoła katolickiego, a zwłaszcza jedna z encyklik papieża Piusa XI, którego słowa często bywają przytaczane dla oddania istoty subsydiarności. Jego zdaniem to, „co jednostka z wiasnej inicjatywy i własnymi siłami może zdziałać, tego jej nie wolno wydzierać na rzecz społeczeństwa; podobnie niesprawiedliwością, szkodą społeczną i zakłóceniem ustroju jest zabieranie mniejszym i niższym społecznościom tych zadań, które mogą spełnić i przekazywanie ich społecznościom większym i wyższym"².

Treść zasady pomocniczości, kształtowana przez prawne uregulowania, dwołuje się do samodzielności obywateli i wspólnot w realizowaniu zadań publicznych. Państwo ma wspomagać jednostki, rodziny, grupy i nie powinno przejmować zadań, które mogą one samodzielnie wykonywać. Ingerencja państwa lub większych wspólnot powinna zaś następować tylko wówczas, gdy zadania przekraczają możliwości jednostki czy małej wspólnoty. Zasada sub--ydiarności w odniesieniu do organów' administracji publicznej zakłada realizację maksymalnie szerokiego zakresu zadań przez szczebel władzy najbliższy obywatelowi. Organy wyższego szczebla powinny wspomagać i uzupełniać działalność organów' niższych, o ile nie są one samowystarczalne. Sprawy dotyczące obywateli powinny być załatwiane przez organy znajdujące się najbliżej nich, podejmowanie zaś decyzji na wyższych szczeblach może mieć miejsce w przypadkach, gdy jest to bardziej efektywme oraz gdy wykracza poza możliwości struktur niższego stopnia. Zasada pomocniczości, odwołując się do samodzielności jednostek i wspólnot, podkreśla również ich odpowiedzialność. Państw'o nie może ograniczać inicjatywy obywateli, wyręczać ich, pozbawiać możliwości wyboru ani przejmować za nich odpowiedzialności. Należy umacniać pierwszeństwo i autonomię jednostki oraz pozycję wspólnot niższych wobec wyższych. Z zasady tej wynika nie tylko zachęta do działania, ale w'ręcz dezaprobata dla pasywności i nad opiekuńczości państwa³.

zasada

pomocniczości

trvnv prawa, laini, wartoś-rwe. Prezen-j zasad i spo-jmowania za-t tworzenia, kształtowania ramakonkret-noc cbowiązu-jrawnie normy is e nadrzędne c: rym wyzna-naczonych po-

ogu i mogą być miu do instytu-yinych (pomoc-nych w ustawie r e go) oraz o zacz nej³. General-liristracyjnego. racrji publicznej, :“:nistracyjne. odnoszą się do . s:vczne dla sy-

tęaznumia podstawowe, r_. : -.ma, Warszawa

•r. . Warszawa 1992,

:(jSqdu Admini-ruk,S. Fundowicz,

47

1

   Zob. R. Michalska-Badziak, Prawo pomocy społecznej (w:) Materialne prawo administracyjne, red. M. Slahl, Warszawa 2002, s. 216.

2

   Encyklika Quadragesimo Anno, Znak 1982, nr 7, s. 707-708.

3

<• Zob. J. Auleytner (w:) Nauka o polityce społecznej, red. J. Auleytner, Warszawa 1990, s. 58; J. Majka, Filozofia społeczna, Wrocław 1982, s. 186.