Obraz3 3

strat losowych niezależnych od niej, lecz nieuniknionych. W tym sensie ubezpieczenia mogą, przez dostarczenie środków finansowych, przywrócić jednostce ekonomiczną (finansową) pozycję, jaką miała ona przed powstaniem szkody. Ubezpieczenia pełnią kilka funkcji. Najważniejszą jest funkcja ochronna, polegająca na wyrównaniu szkód powstałych w wyniku zdarzeń losowych. Można tu również wymienić funkcję rozdzielczą, polegającą na dystrybucji świadczeń na zaspokojenie potrzeb ludzi w razie choroby, niepełnosprawności, starości oraz innych zdarzeń losowych. Wypełnianie tych zadań jest podstawą polityki społecznej państwa. Ponadto wyróżnia się funkcję prewencyjną, obejmującą zapobieganie występowaniu szkód losowych⁶, oraz funkcję wychowawczą, charakteryzującą się kształtowaniem pożądanych społecznie postaw, poczucia bezpieczeństwa i solidarności międzyludzkiej.

Krótka charakterystyka ubezpieczeń wskazuje na trzy zasadnicze podobieństwa do pomocy społecznej. Po pierwsze, funkcjonowanie obu systemów sprowadza się do łagodzenia skutków zdarzeń będących źródłem ludzkich nieszczęść. Po drugie, obydwie dziedziny wykazują związek z polityką socjalną państwa oraz z zasadą solidarności społecznej. Po trzecie, ich centralną kategorią są świadczenia.

Pomiędzy pomocą społeczną a ubezpieczeniami społecznymi jest zdecydowanie więcej różnic niż podobieństw. Przede wszystkim inny jest zakres podmiotowy i przedmiotowy każdej z dziedzin. Pomoc społeczna może być udzielana jednostce i rodzinie, natomiast ubezpieczenia bezpośrednio obejmują jednostkę, a przyznane świadczenie jedynie pośrednio może oddziaływać na sytuację całej rodziny. Pomoc społeczna obejmuje całą ludność, ubezpieczenia skutkują względem ubezpieczonych (członków ich rodzin). W sensie przedmiotowym ubezpieczenia społeczne ściśle związane są z pracą zarobkową - mają one zapewnić dochód w sytuacji niemożności wykonywania pracy. Pomoc społeczna natomiast ingeruje wszędzie tam, gdzie zagrożony jest byt jednostki.

W analizowanych dziedzinach odmiennie przedstawia się również pojęcie ryzyka socjalnego. Termin „ryzyko" utożsamiany jest z niebezpieczeństwem, zdarzeniem losowym. W sferze prawa ubezpieczeniowego o zdarzeniu losowym mówimy w odniesieniu do takich zdarzeń, które wystąpią w przyszłości, są nadzwyczajne, niepewne i niezależne od woli osoby nimi dotkniętej⁷. W ubezpieczeniach społecznych wyróżnia się zespół tzw. ryzyk losowych czy zdarzeń ubezpieczeniowych, których zaistnienie powoduje powstanie prawa do określonych świadczeń; należą do nich: choroba, inwalidztwo, śmierć i starość. Ryzyko socjalne w pomocy społecznej jest zdecydowanie szersze i generalnie można je sprowadzić do trudnych sytuacji życiowych, wywołanych wymienionymi przykładowo w' ustawie okolicznościami (ubóstwo, bezrobocie, sieroctw'0, alkoholizm itp.). W tym wypadku ryzyko jest trudne do zdefiniowania, nie musi mieć charakteru zdarzenia niepewnego i niezależnego od woli człowieka. Dla udzielenia pomocy nie ma znaczenia przyczyna