Obraz7

1200. znany tekst z 1325). Tak więc wpływ nicmieckiei polską (zakładany przez Woronczaka 1952. co popiJ/1% 2001, s. 18) nie jest bezpośredni, choć łączy j_e melodii 1969 s 197) i podobna forma gramatyczna - o Chrw,..', ^

1969, s. 397) i podobna forma gramatyczna — o Chrystus, jest w tr/.eciej osobie, podczas gdy tekst czeski ma osobę Jezu Krisie. vstal si (wstałeś); tak samo jego późniejszy |3 przekład (z ok. 1400): Chrisie surrcxisti. Tekst niemiecki Chri^ I erstanden mówi w dalszych wersach o zakończeniu męki i i ca do radości, gdyż „Chrystus będzie nam pocieszeniem”. zwrotka „Chrystus zmartwychwstał...” będąca przekładem ir_zec’^: zwrotki pieśni czeskiej (dwie poprzednie to Buóh vśemohuci.._m\£ I żal tri dni w hrobe...), występowała często pojedynczo, ale zapewne już w XV w. był w obiegu przekład wszystkich trzech — znane tek. sty trzech zwrotek — Chrystus..., Bog wszechmogący... Leżał trą dni w grobie — miewają różną kolejność drugiej i trzeciej (Wydra 2003, s. 18-19).

Wszystkie trzy pieśni niemiecka, czeska i polska — zro. dzily się w podobny sposób: jako część liturgii rezurekcyjnej, odprawianej kiedy Kościół zamyka okres męki i śmierci czyli ofiary paschalnej (mówi o niej łacińska sekwencja Victimae pasekiii laudes) — i ogłasza wiernym fakt zmartwychwstania. Na temacie melodii wspólnej tym trzem pieśniom osnuła się melodia XV-wiecz-nego dopisku Sanctus i Agnus Dei w Gmdualc klarysek krakowskich (wydal M. Szczotka 1999).

Zauważyliśmy, że zwrotki mogą wędrować między pieśniami, łunkcjonować samodzielnie, zmieniać kolejność itp. Popularne pieśni. takie jak Buóh vśemohuci, rozrastały się do większych rozmiarów. Tak rosła i Bogurodzica, do której (jako zwrotka 3) weszła druga z najstarszych polskich pieśni znana tylko z incipitu w płockim Ordinale (1360-1370) — Wstał z martwych król nasz Syn Boży (rozdz. ll;Woronczak 1955, s. 142).

Do Bogurodzicy (zwrotka 8) zostało także włączone wyrażę-

nie „dal ^Bóg przekłuć sobie / Ręce, nodze obie /(...) na zbawienie

odic . które powtarza trzy wersy z Chrystus z martwych wstał jest

<w™ "^Uzal ,ny dni w erobic”. Zwrotka 13 Bogurodzicy

VśicL^yJr^{ęC1 Pr}°^SCle"⁾ P°^kry^wa się z 10 zwr. Buóh vśemohuci <VMthm sv«,, proste...: Wydra 2003. s. 136).

a

najstarsza polska pieśń — Przez twe .święte weskrz-V#* _Ł._szenie, później wszędzie w tym miejscu jest ‘zmar-^(ij.,^_v różnych pisowniach) jak dwie poprzednie jest _{t 7} procesją wielkanocną, opisaną w płockim źródle. >,4^ _{(2003< s} 151) powstała jeszcze przed 1350 r. i ma

^ Schodzenie.

; -które pieśni wielkanocne śpiewane są do dziś. np. stworzo-

uil w Wesoły nam dzień dziś nastał.

*ich p&M przemyślana-

Wyraźny jest liturgiczny kontekst genezy najstarszych pol-’ ¹ kościelnych, /as ich treść teologiczna jest bogata i Wiążą się one / najważniejszymi świętami: Bożym Wielkim Tygodniem i Wielkanocą, Zielonymi Świąt-^Si Bożym Ciałem, ze świętami maryjnymi. Potwierdza to teorię ^niającą pieśń kościelną jako wynik ewolucji łacińskich śpie-V. liiurgicznych. Jednakże dla zrozumienia funkcjonowania pieśni ^akularnych nie należy odsuwać na bok teorii Feichta, ściślej wiążącej pieśni wemakularne z pracą katechetyczną i kaznodziejską (jcorie przedstawia Tarsycjusz Smka 1 ^«S3. s. 235). Katecheza wcześniej niż właściwa liturgia mszalna musiała zastosować tekst i śpiew wemakularny w obiegu parafialnym, szkolnym, brackim i klasztornym (tu ogólnie w nowicjacie i wśród konwersów, szczególnie w zgromadzeniach żeńskich por. charakterystyczne formy żeńskie w Kancjonale Puławskim, 1551). W ramach nabożeństw świątecznych mieszczą się pieśni procesyjne i hymny, natomiast z zastosowaniami pozamszalnymi („brewiarzowymi") można wiązać pieśni narracyjne, me przypisane ściśle do świąt liturgicznych, choć mieszczące się w ramach oficjum godzinkowego. Prototypem może być tu pieśń Je-^:us Chrystus, Bog człowiek, mądrość oćca swego (przed 1425: WR, ^s- 239), doskonałe wcrsyfikacyjnie spolszczenie XIV-wiecznych łacińskich godzinek Home canonicae Salvatoris. Pełne polskie przesady Godzinek na uroczyste święta... oraz Godzinek i ciemnej jutrzni wlliclki Tydzień (wielkoczwartkowej) wydała Drukarnia Lazarzowa " r. pod auspicjami Anny Jordanowej, kasztelanowej krakow-^sk,eJ (Wydra 2003).

Najstarszy polski śpiewnik, o którego zawartości mamy

P^c"ną, choć niepełną wiadomość, powstał w 1435 r. pod piórem