Obraz!8

Tym razem oczywiście to on nas trochę _0sz . że nie wie tego, o co pyta. ale należy to do jego roh rozmowie. Jednak zastosowanie dobrej metody nauczania^'^{3 w lc}J kwencję literacką: oto Polikarp / ust śmierci słyszy L „ ucieknie:

Dam ci się w żelazie skować I też \s ziemi zakopać

Ale cię pewno potrzepię / Jc[no] sobie kosę sklepię;

Uwijaj się jako umiesz Aza mej mocy nie ujdziesz, (w 358-363)

Z pewnym wyrzutem zwraca uwagę nauczycielka na spe ułatwienie, jakiego się chwyciła: mówi po polsku. Nauka tym btu^ powinna przechodzić w osobiste doświadczenie, co w tym prA-m!^ oznacza otarcie się o śmierć:    ^

Głowa mi się wkoło toczy ' /. mej chcą wypaść oczy (w. 370-371)

Personifikacja zachowuje się jak pełnoprawna postać i p^. wa się do wyrażenia osobistej urazy: czuje się dotknięta zaczepkami Polikarpa, które odbiera jako podważanie jej władzy. Więc jcszc/e raz wykonuje swój groźny taniec, tym razem włączając do korouodj zwierzęta, a goniąc /a nimi przypomina, jak zauważono, szlachcica na polowaniu:

Przez ploty chłopie / Gonię żorawie i dropie;

Z gęsi też wypędzam (duszki] Pierze dauam na poduszki (w. 384-387)

a chyba także i gospodarną chłopkę... W powtórkach swojego tańca Śmierć kierowała swe pogróżki zawsze do wszystkich, ale wymieniała ich szczególne grupy, kolejno ludzi świeckich, potem sędziów, w trzeciej odsłonie duchownych. Stosunkowo długa tyrath do mnichów dobrych i złych odzwierciedla krytyczną ocenę zakonnej rzeczywistości, i wskazuje być może na zakonne pochodzenie autora O tym świadczyłoby chyba techniczne potknięcie, kiedy to w toku monologu Śmierci pojawiają się słowa jej ofiar:

Co nam pomogło odzienie / Albo obłudne jimienie,

Cośmy się w niem kochali / A swe dusze za nic dali?

Przeminęło jak obłoki / A my jidzim przez otwłoki. (w. 434-439)

w Tańc

Jednak podobna niekonsekwencja nie jest czymś niezwykły^ k u śmierci z kościoła bernardynów w Krakowie niektóre Cl

pretensjami do śmierci włożonymi w usta ofiar (papież, ' "l kardynał, szlachcic, kupiec), w innych zaś to śmierć ^kr0J₀ biskupa, księdza, kmiecia, żołnierza, Turków i Żydów, fdziecka. Można to oczywiście traktować jako umiejętne kowanie tekstu, podnoszące jego walor teatralny.

^ W otoczeniu zakonnym bardziej zrozumiale jest przedostatnie I I unie Polikarpa, o ocenę przydatności dziewictwa dla zbawienia:

Panic co o czystość dbają Jako się u Uoga mają? (w. 482-483)

W odpowiedzi Śmierć przypomina heroizm męczennic, o których—jedyny raz mówi z pewnym szacunkiem:

Jani się temu dziwowała (idym w nich tę śmiałość widziała... (w. 496-497)

W odpowiedzi na ostatnie pytanie o jej przeznaczenie po Sądzie Ostatecznym, Śmierć pozwala sobie na szyderstwo ze wszyst-/ kich, którzy jej się teraz boją, a których po sądzie zapędzi do piekła:

Gdy je tako będą męczyć / om do mnie będą jęczeć:

„prosim, by nas umorzyła i / mąk takich wybawiła" (rckonstr. 16-19)

W ostatnich słowach Śmierć jeszcze raz definiuje spotkanie ¹ Polikarpem jako widzenie ostrzegawcze. Ostatnia wypowiedź narratora przypomina osobisty wymiar widzenia jako otarcia się uśmierć. Sprawę kończy westchnienie Polikarpa:

•Straciłem wsze swoje lata / bom telko używał świata.

Dźwięcząca tu skrucha jest zapewne powtarzalnym literackim wynalazkiem, skoro słyszymy ją w późniejszej o ponad dwa stulecia Pieśni o święty,,, Łazarzu (Wydra 1990, s. 118): „Przeklęte moje lata. Morem używał św iata". Możliwe, że nie zachowany tekst polski miał ^{u l}ym miejscu dopisaną scenę ponownego i ostatecznego spotkania ^/Q śmiercią, która za pierwszym razem (w wersjach łacińskich) zapowiada Polikarpowi jeszcze pięć lat życia. Tak czy owak moralitetowa wyrazistość końcowej formuły stanowi potwierdzenie, ze lekcja Roz-'nowy się udała, uczeń zaś został dobrze przygotowany, by przystąpić d<> równie metodycznej pokuty.