Obraz (4)

3. System bodźców w przedsiębiorstwie 169

także uwagę na to, że - w porównaniu z gospodarką centralnie planowaną ; spodarka rynkowa wyzwala też zdecydowanie silniejsze bodźce do podej-ania pracy najemnej i jej solidnego wykonywania, racjonalnego wykorzystania nników produkcji oraz wprowadzania innowacji. Z tego punktu widzenia darka centralnie planowana wyzwalała przede wszystkim bodźce negatywne, esują nas tu jednak przede wszystkim bodźce pozytywne, odnoszone do iębiorstwa w gospodarce rynkowej.

Bodźce ekonomiczne można podzielić na materialne i niematerialne. Bodźce lerialne (które, jak dowodzi praktyka, zdecydowanie dominują w otaczającym \ świecie) obejmują: dochody i inne korzyści z pracy, w szczególności • zagrodzenia i świadczenia pieniężne (ewentualnie także świadczenia w naturze), iz dochody i świadczenia z innych źródeł, nie związane z zatrudnieniem danym przedsiębiorstwie, np. dochody z tytułu własności ziemi i kapitału, wynagrodzenia i świadczenia pieniężne, które interesują nas tu najbardziej, cejmują: płace, różnego typu premie i nagrody (np. premie i nagrody miesięczne, „ -artalne i roczne, premie i nagrody za długookresowe wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw), udziały w zysku, wpłaty przedsiębiorstw na fundusze typu fZ"jerytalno-rentowego, fundusze oszczędnościowo-inwestycyjne oraz ubezpieczeni itd. Bodźce niematerialne mogą obejmować np. odznaczenia, wyróżnienia na ; 'tach rankingowych, przynależność do prestiżowych towarzystw i klubów czy stałe -jejsce na parkingu.

Z punktu widzenia siły oddziaływania bodźców ekonomicznych istotne -aczenie ma odpowiednie zróżnicowanie wynagrodzeń. Punktem wyjścia okreś-c*ua proporcji wynagrodzeń (w tym płac) w przedsiębiorstwie jest ocena różnych -idzajów pracy pod względem ich złożoności (wymaganych kwalifikacji), odpowiedzialności, uciążliwości i warunków wykonywania. Służy ona m.in. jako :-:dstawa do określania staw^rek płac zasadniczych na poszczególnych stanowiskach pracy. W wynagrodzeniu całkowitym oprócz nakładów pracy należy też uwzględnić fiekty pracy pracowników. W tym celu wykorzystywane są tzw. ruchome elementy - .nagrodzenia: premie, nagrody, udziały w zysku itp. W przypadku personelu urządzającego przedsiębiorstwem te ruchome elementy mogą stanowić bardzo dużą część całego wynagrodzenia. Proporcje płac wynikające z oceny nakładów i efektów pracy stanowią podstawę proporcji wynagrodzeń w przedsiębiorstwie. Na poziom strukturę wynagrodzeń w przedsiębiorstwie wpływa poza tym wiele innych czynników, takich jak: sytuacja na rynku pracy (w tym zwłaszcza wysokość wynagrodzeń w firmach konkurencyjnych), pozycja związków zawodowych, zakres : formy ingerencji państwa itd.

3.2. Bodźce dla szeregowych pracowników

Bodźce dla szeregowych pracowników (ściślej: szeregowych pracowników administracyjno-biurowych oraz pracowników fizycznych) to przede wszystkim płace, stosowane powszechnie premie i nagrody oraz stosowane w części przedsię-