o potrzebie kształceniaumiejętności społecznych pedagogów (1)

Sylwia Dolińska-Marciniak

wystąpienie jest uwarunkowane cechami uczestników i otoczenia, w którym po-i.ij;i. będąc dostosowane do takich cech, jak: wiek, płeć czy status odbiorcy Ibiorców);

winny znajdować się pod świadomą kontrolą osoby, u której występują⁵, literaturze umiejętności społeczne definiowane są w różny sposób. Tabela 1 .1 najważniejsze rodzaje definicji umiejętności społecznych występujące w li-

i/e.

Tabela l

Podstawowe definicje umiejętności społecznych

Autor i źródło	Zarys definicji
ninliN, O. A. Slaby	Zdolność wchodzenia w relacje z innymi w pozytywnym społecznym kontekście; specyficzne sposoby zachowania, które są społecznie akceptowane i cenione, jednocześnie przynosząc korzyści obu stronom.
usiiT. W. 1 . kitclicy.	Tc reakcje, które w ramach danej sytuacji maksymalizują prawdopodobieństwo osiągnięcia pozytywnych wpływów na drugą osobę (osoby).
tvl« (1981)’	Społeczne zachowania, które są efektywne w realizowaniu celów ludzi wchodzących w interakcję.
•ii -.liiim (1981)*	Zachowania, które zwiększają prawdopodobieństwo nagrody i obniżają prawdopodobieństwo kary na płaszczyźnie społecznej.
< uhm , P. Priestley	Te rodzaje zachowania, które są podstawowe dla efektywnej, bezpośredniej komunikacji pomiędzy jednostkami.
et ty (198.’)"	Identyfikowalnc, wyuczone zachowania, które są przejawiane przez jednostki w sytuacjach interpersonalnych w celu otrzymania nagrody ze strony otoczenia.
‘limu)^1 K. P. West	Specyficzne, pozytywne zachowania interpersonalne, prowadzące do pożądanych społecznic skutków.
nn . < Saunders, I mih (1987)“	Umiejętności używane podczas oddziaływań na poziomie interpersonalnym; nakierowane na cci, dostosowane do sytuacji i identyfikowalnc jednostki wyuczonych zachowań.

IM, *» A.

( oml>v () A. Slaby, Socialskills iraining with children, (w:) Adumces in clinicalchildpsychology, ) li U I .iliey, A. I*. Kazdin, Plenum, New York 1977, s. 161-201.

I oNtn, W. I Kilchcy. Issues in ilie assessment of socialcompetence in children, „Journal of App-

». li.mm Analy.sis" 1979, vol. 12, s. 625-638.

igvli\ Social skills and healllt, Metheum. Urn don 1981.

i in -.iium, Socialskills iraining willi handicapcdchildren. A review, „Reviewof liducational Rese-19HI. vol 51. s. 139-176.

• < • 111 s< *, I* Priestley, Life aflcrschool: A umai skills curriculum, Oxford 1981.

Kelly, Si mai skills Iraining: A pniclical guide for ininscnlions. Springer, New York 1982.

Young. U. I* West. 1’arcnis iraining Social skilh manuał I ognił. l' M Jlah Stule I Jnivcrsity, De-ih'nt of Speciul Idmation, 1981

liirglc < Sniiiii Ir i ••. I) Dni miii Sihlal \kllls m ininpcrunud cominuniailion, (.’ wyrl ) Crooin i ( 11 unii I mnliin 19H i

Definicje te wskazują, iż umiejętności społeczne są wyuczonymi zachowaniami, przejawianymi w celu oddziaływania na innych ludzi; są nakierowane na realizację określonych celów; zwiększają prawdopodobieństwo nagrody, a minimalizują prawdopodobieństwo kary; obejmują zarówno inicjowanie kontaktów, jak i umiejętne na takie inicjacje odpowiedzi.

Ważną klasyfikację typów definicji umiejętności społecznych przedstawił F. M. Gresham w 1986 roku. Podzielił on definicje umiejętności społecznych na trzy grupy¹⁴:

1.    Grupa definicji podkreślająca akceptację grupową - są to definicje wskazujące na rolę akceptacji pomiędzy członkami grupy. Definicje te często posługują się wskaźnikami popularności, zwykle mierzonymi technikami socjometrycznymi. Według lej grupy definicji osoba posiadająca umiejętności społeczne musi być łubiana. Akceptacja otoczenia wydaje się być tutaj sprawą najważniejszą: to, jak jesteśmy odbierani, czy inni chcą się z nami komunikować, czy jesteśmy łubiani, czy dobrze czujemy się w danej grupie i czy inni dobrze czują się z nami, czy chętnie wchodzimy w relacje koleżeńskie i przyjacielskie, ile osób chce pracować, uczyć się i bawić właśnie z nami. Z drugiej strony osoby odrzucone to te, które nic posiadają umiejętności społecznych lub posiadają je w małym stopniu. Badania socjometryczne, np. za pomocą „gwiazdy socjometryczncj”, mają wyławiać z grupy tę osobę, której umiejętności społeczne są najwyższe. Osobiście polemizowałabym z tym stwierdzeniem, gdyż np. w grupie przestępczej umiejętności posiadane przez „gwiazdę socjomctryczną” niekoniecznie muszą być społecznie pożądane. Często również w klasie osobą łubianą może być uczeń, który źle się uczy, lekceważy swoje obowiązki wobec szkoły, ale potrafi zwrócić uwagę swoich kolegów np. ekscentrycznym zachowaniem. Ten typ badań należy więc stosować do oceny umiejętności społecznych z dużą ostrożnością.

2.    Definicje behawioralne - są to definicje opisujące umiejętności społeczne jako zachowania społeczne adekwatne do sytuacji, zwiększające szanse nagrody, a zmniejszające możliwość kary. W tym typie definicji najważniejsze są zachowania, poprzez które osiągamy konkretne zyski, na przykład wysoką ocenę ze sprawowania, lepsze traktowanie przez nauczyciela. W miarę jak rosną nasze umiejętności społeczne, szanse uzyskania nagrody rosną. Często dyskutuje się tu wątek adekwatności zachowania, dostosowania go do danej sytuacji, okazywanie emocji zgodnie z potrzebą chwili; częste okazywanie nadmiernych emocji powoduje brak zaufania wobec osoby, która je prezentuje. To samo dzieje się, jeśli emocje są ukrywane - jesteśmy wówczas uważani za osobę niezaangażowa-ną w sprawę, będącą poza, niechcącą się włączyć w nurt pracy grupy.

¹¹ I M, (iicslmnł ('oiucptuol i.\Muv iii llir a\sv\smeiu of social competencc m children, (w:) I*. S Strain i iii . ( hihhi'11 \ \«/i itil lh'h(i\‘ioi lh‘\ i‘lopincni, asu ssiiuiil atut miuti/n ution, Ae.ulcinu I’m •*,*., New York s l ll l 7'ł