o potrzebie kształceniaumiejętności społecznych pedagogów (2)

!» Sylwia Dolińska - Marciniak

Definicje podkreślające dostosowanie społeczne - opisują one umiejętności społeczne jako zachowania, które ułatwiają uzyskanie dobrych relacji w grupie. (iresham zauważył, że ten typ definicji jest właściwie rodzajem hybrydy pomiędzy pierwszymi dwoma typami definicji.

lylc mówią definicje. Jeśli chodzi o konkretne zachowania, wchodzące w skład liiejętności społecznych, to zostały one pogrupowane przez M. T. Stephcnsa !DK) w cztery kategorie’⁵:

Plementy składowe umiejętności społecznych:

Zachowania nakierowane na siebie: pozytywne podejście do siebie, dbałość o siebie, umiejętne okazywanie uczuć, akcentowanie konsekwencji własnego działania, odpowiedzialne zachowanie, zachowania etyczne.

Zachowania związane z otoczeniem: dbanie <> otoczenie, i .ulżenie sobie z zagrożeniami, poius/.anie się w otoczeniu.

Zachowania związane z realizacją celów: zadawanie pytań i odpowiadanie na pytania, dnpiowadzanie podjętych zadań do końca, posię'puwanic według wskazówek, aktywność grupowa,

umiejętność występowania przed innymi, wysoka jakość pracy.

/ai liowama interpersonalne: akceptacja wladzy/zwierzchników, łudzenie sobie z konfliktami, pizyeiąganie uwagi, pomaganie innym, pod trzy mywanie relacji, pozytywne podejście do innych.

Ad I ()mowię teraz szerzej pierwszą z wyszczególnionych przez Stephcnsa katoni zachowań. Podstawowymi subkategoriami zawartymi w niej są moim zdani dbałość o siebie i pozytywne podejście do siebie. Bez zaakceptowania swojej »b\ jako takiej trudno jest zmieniać i dostosowywać swoje zachowania do ogólnie mnących noim społecznych. Co więcej: wiele agresywnych zachowań bierze się ńost z braku akceptacji samego siebie. Pierwszymi osobami, które rozwijają za chowania nakierowane na daną osobę, są jej rodzice. To oni poprzez swój stosunek do dziecka albo umacniają w nim pozytywny wizerunek samego siebie, albo go osłabiają, przy czym proces takiego pierwotnego osadzania negatywnego wizerunku własnego ja w osobowości dziecka jest często nieodwracalny, a zawsze bardzo trudny do naprawienia w dalszych latach życia. U osoby poddanej takiemu wpływowi ciągle powraca postawa stawiania siebie niżej niż innych. Brak wiary we własne siły i możliwości utrudnia często opanowanie umiejętności społecznych, ponieważ ludzie mają problemy z przyznawaniem innym prawa do czegoś, czego sami nie posiadają.

Waga umiejętnego okazywania swych uczuć została wyjaśniona w związku z utworzeniem pojęcia inteligencji emocjonalnej, które obejmuje takie cechy jak „zdolność do motywacji i wytrwałość w dążeniu do celu mimo niepowodzeń, umiejętność panowania nad popędami i odłożenia na później ich zaspokojenia, regulowania nastroju i nicpoddawania się emocjom, upośledzającym zdolność myślenia, wczuwania się w nastroje innych osób oraz optymistycznego patrzenia w przyszłość”¹⁶. D. Golcman uważa, że niedostatki edukacji emocjonalnej mogą zostać uzupełnione przez nauczycieli, lecz wymaga to dwóch zasadniczych zmian. Po pierwsze: nauczyciele muszą wyjść poza swą tradycyjną rolę, a po drugie: społeczności lokalne musza nawiązać ściślejsze więzi ze szkołami. Umieszczenie w programach nauczania lekcji umiejętności emocjonalnych ma dużo mniejsze znaczenie niż to, jak będzie się tych umiejętności uczyło. To, jak nauczyciel będzie sobie radził z klasa, jak będzie rozwiązywał problemy, które w trakcie kontaktów wynikną, jest wzorem postępowania dla dzieci, lekcją umiejętności emocjonalnych lub ich bra ku¹⁷. Wyboru nauczycieli chętnych do nauczania takich umiejętności dokonuje się na zasadzie autoselekcji, ponieważ nie każdy nauczyciel nadaje się (ze względu na usposobienie) do prowadzenia takich zajęć. Rozmowa o uczuciach może być dla nauczyciela krępująca, nie każdy chce lub potrafi o swoich uczuciach rozmawiać. Standardowe kształcenie nauczycieli-pedagogów zupełnie zaś ich do tej roli nic przygotowuje'*.

Kolejnym ważnym składnikiem pierwszej kategorii umiejętności społecznych jest umiejętność akceptowania konsekwencji własnego działania; umiejętność pogodzenia się ze skutkami naszych działań i wzięcia za nic odpowiedzialności. (7.ę-sto młodzi (i nie tylko) ludzie zachowują się w taki sposób, jakby rezultaty tego, co robią, ich nie dotyczyły, były poza nimi. Kierując się zasadą „dlaczego to mnie miałaby spotkać kara” - od ściągania na klasówkach aż do przekraczania granic prawa - uznają, że wolno im wszystko i że za nic nie zostaną pociągnięci do odpo wiedzialności. Tymczasem zdawanie sobie sprawy z konsekwencji swych czynów jest rzeczą podstawową dla prawidłowego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie.

^If‘ l> (iolnnim, lnic hyc ncja <    '/><//»</. Mctliu Koil/iru. Po/nftń l⁽W. .v f»7

¹ Ihiilnn . !.'<)

IIimIciii v IUJ