Obraz
2 8

Pierwszo ilwa czynniki mają charakter wpływów paragenetycznych, trzecia grupa „dziedziczenia niegenetycznego”. Czwarta grupa jest związana z omawianą tutaj problematyką tylko częściowo, to jest w takim stopniu, w jakim czynniki wpływające na organizm matki, za pośrednictwem jej środowiska, przenikają barierą łożyska.

Prześledźmy dwa pierwsze (paragenetyczne) mechanizmy oddziaływań matki na rozwój płodu.

Znane są powszechnie fakty poronień, martwych urodzeń i zgonów okołoporodowych, w wyniku niezgodności matka - płód. Wiadomo także, że matki, które są homozygotyczne pod względem niekorzystnych genów, mają mniejsze szanse utrzymania ciąży.

Druga połowa genów (w wyniku podziału mejotycznego), które si\ właściwe dla genotypu matki, nie zostaje przekazana dziecku. W efekcie tego może mieć miejsce pewna nieadekwatność, a co najmniej odmienność właściwości genotypu matki i jej płodu. A mianowicie matka w pewnych parach genów może posiadać układy homologiczne, w innych heterologiczne (alleliczne). Ponieważ zwykle każdy gen w danym gatunku posiada kilka możliwych alleli, można by przyjąć, że więcej niż połowa analogicznych par genów może być różna (heterogeniczna).

Wolański (1983a) podkreśla, że mogą tu zachodzić jeszcze dodatkowe komplikacje. Mianowicie pewne właściwości genotypu matki, poprzez cechy jej organizmu, mogą neutralizować właściwości genetyczne płodu ze strony ojca, jak też pewne ilościowe właściwości genotypu dziecka przekazane przez ojca bądź matkę, mogą zostać spotęgowane w związku z faktem, że występują one w formie heterologicznej dominującej bądź homologicznej dla genotypu matki.

Mechanizmy te są zapewne przyczyną tego, że szeregiem cech ilościowych dzieci są bardziej podobne (około 2-3 krotnie) do matek, aniżeli do swoich ojców.

Istnieją dowody uzyskane z badań nad zwierzętami, że metaboliczne właściwości matki mogą na drodze nie genetycznej, lecz fizjologicznej oddziaływać na płód, tj. kształtować metabolizm płodu. Wskazuje to na możliwość innej, równoległej do genetycznej, drogi dziedziczenia pewnych właściwości przez dziecko. Droga ta polegać by miała na „ustawieniu” metabolizmu dziecka w okresie jego rozwoju embrionalnego i zachowaniu go także w życiu postnatalnym. Efekt ten może być prawdopodobnie przedłużony częściowo na czas rozwoju postnatalnego poprzez karmienie piersią (może to dotyczyć pewnych wpływów hormonalnych matki na karmione przez nią niemowlę).

1'ukże pewne leki podawane matce bywają przekazywane z jej mieliłem niemowlęciu, co wskazuje na realność tej drogi oddziaływań. Nie-utuwlęta karmione mlekiem matki są też bardziej aktywne i reaktywne.

Kozwój w okresie niemowlęcym jest niejako negatywem stanu roz-wopi noworodka, łm noworodek rodzi się większy i cięższy, tym wolniej l<i -i biega jego rozwój w ciągu pierwszego roku życia. Własne hormony i i> < ka odpowiedzialne za wzrost ujawniają się dopiero od około 3 roku

' vi lii.

Badania na temat wpływu wieku rodziców na rozwój dzieci dają li im sprzeczne rezultaty. Wiek rodziców może wpływać na rozwój dzieci w hrnsic wpływów biologicznych i społeczno-kulturowych. W miastach Miillrpłej rozwijają się dzieci z matek w wieku 25-32 lata i ojców o trzy litlu starszych od matek. Na wsiach najlepszy rozwój wykazują natomiast i ix i matek 20-25-letnich.

Wraz z wiekiem matki mogą zachodzić pewne zmiany w cytoplazmie humorek jajowych, w stanie narządów rodnych, w aktywności hormonalni'!, mogą więc następować zmiany fizyczne i biochemiczne środowiska !"ilmuoicznego wpływające na rozwijający się organizm.

Nic bez znaczenia dla rozwoju dziecka jest kolejność urodzenia. W wyniku uprzednich ciąż w organizmie matki zachodzą zmiany anato-MtlO/nc i funkcjonalne, które wpływają na rozwój kolejnych dzieci. Wraz t knlrjnymi ciążami zmienia się elastyczność macicy i ścian brzucha, co mii^,i linmcznie wpływa na rozwój płodu. W czasie kolejnych ciąż wzrasta Wiiiihi wystąpienia ciąży mnogiej. Na poziom rozwoju dzieci z kolejnych i • <i/ mu wyraźny wpływ czas zajścia w następną ciążę po ostatnim poro-lUlu N/ybkie zajście w kolejną ciążę (krótsze niż 2 lata) wywiera ujemny Wpływ im rozwój płodu i noworodka.

I im ii etycznie - zestaw właściwości matki (tzw. regulator matczyny) iMii/i' w pływać już na formowanie się gamet u jej żeńskiego płodu, a więc iiiii/i min miejsce bezpośredni wpływ babki na wnuczkę. Byłaby to

............ima droga wpływu tzw. dziedziczenia cytoplazmatycznego wy-

lą /im po linii matki. Wpływ ten zresztą może być przedłużony na okres po i............ w związku z karmieniem dziecka piersią, a więc przedłuże

ni' m n,nr.misji hormonalnych wpływów matki.

l^,xiNumując istniejące poglądy oraz wyniki badań w zakresie czynniki! /wniirgo ^regulatorem matczynym”, przyjęto następujące ustalenia i W.il.iiiski 1983a):