P1010223

Nosferat ma znaczyć widmo, zjawa, duch powracającego zmarłego (le rwenant). Specjalista od folkloru rumuńskiego, Adrien Cremene, utrzymuje, że nazwa nosferat nie istnieje w języku rumuńskim. Jego zdaniem jest to zniekształcone słowo necurat. Oznacza ono dosłownie „nieczystego” i nadawane jest ogólnie złym duchom, których imienia nie chce się wymawiać¹⁷. Lecouteux twierdzi, że Bram Stoker posłużył się w Draculi również tą nazwą, mieszając cechy rozmaitych postaci wziętych z rumuńskich wierzeń ludowych: nosferat, murony z Wołoszczyzny, s t r i g o i' i s t a f i a¹⁸. Dzięki filmowi Friedricha Wilhelma Murnaua (Nosferatu - symfonia grozy), w którym Max Schreck wcielił się w wampirycznego hrabiego¹⁹, oraz remake’owi Wernera Herzoga z 1979 roku (Nosferatu - Phantom der Nacht, w polskiej wersji Nosferatu-wampir) z Klausem Kinskim w roli tytułowej imię Nosferatu stało się sławnym synonimem wampira.

Osobną kwestię stanowi wilkołak i jego związek z wampirem. Istnieje tradycja łącząca ściśle wilkołaka i wampira. Cytowany przez Oskara Kolberga Jan Wagilewicz nie miał co do tego wątpliwości²⁰. Collin de Plancy utrzymuje, że Grecy swoje wampiry nazywają brukolakami²¹ lub vryko-lakami²². Bruckner twierdzi, że „w i 1 k o ł a k za życia, staje się po śmierci wampirem; Grecy dzisiejsi wampira przezywają słowiańskim terminem wilkołaka - tak ściśle spajają się te wytwory fantazji demonologicznej”²³.

W upowszechnieniu pojęcia w dobie romantycznej istotny jest udział Puszkina. Przetłumaczył on, pod tytułem Pieśni zapadnych Słowian, część utwo-^v A. Cremene, La mythologie du vctmpire en Równanie, Monaco 1981, s. 32-33.

“ C Lecouteux, Histoire des vampires..., s. 93.

^w W roku 2000 powstał amerykańsko-brytyjski film w reżyserii E. Eliasa Mehrige, Cień wampira, w którym John Malkovich jako Murnau jedzie ze swą ekipą filmową do Słowacji, gdzie ma nakręcić Nosferatu. Główną rolę gra nieznany aktor o nazwisku Schreck (po niemiecku strach), który jest prawdziwym wampirem (odtwarza go Willem Dafoe) i dlatego zdjęcia do filmu mają być kręcone wyłącznie w nocy, a nagrodą będzie wyssanie krwi z aktorki. Ten film o tworzeniu filmu zebrał dość pochlebne opinie recenzentów, którzy zwrócili uwagę na nadrzędną, również wampiryczną metaforę filmu - to dzieło sztuki wampiry żuje swego twórcę, gotowego na wszystko.

²⁶ Utrzymuje on, że w narzeczu starobulgarskim obok „wampyra" „znajdujemy też [formę] inną, pod wpływem wierzeń przemiany w wilka powstałą: vukodiak" (Pokucie..., s. 206). Berwiński sądzi, podobnie jak K. W. Wójcicki, że u Słowian południowych „wilkołak znaczy upiora” (Studia..., s. 66).

Mai Schreck jako hrabia Orlock w filmie Nosferatu -symfonia grozy (Nosferatu - Em Symphoniedes Grauens); reżyseria;

Friedrich Wilhelm Murnau, produkcja: Niemcy 1922. Ekspresjonistyczny obraz Murnaua był pierwszą filmową adaptacją wątków zaczerpniętych z Draculi Brama Stokera.