PICT2826

70

WYKŁAD N IEK TORYCfł SŁÓW

kucia, o tym każdy przekona się, przeczytawszy opisanie pobielania blach, cnaydui|ce się na karcie 543, Nauki o gatunkach i szukaniu rudy żelaznej 11. d.

Fabryki dożów, brzytew, dłóc.pił, pilników, mogy być krasowe; stal bowiem kraiowf tak dobry iak Angielsky mieć możemy; Anglicy bowiem robię stal z żelaza Szwedzkiego kutego, iako Się powiedziało karu 555. Nauki o ratunkach rudy i t. d, a że nasze żelazo , zwłaszcza wychodzące z Fabryk do Końskich należycych, i w Starostwie Radoszyckim znayduijcych się , tak dobre iest iak Szwedzkie, przeto stal z kraiowjgo żelaza może być tak dobra iak Angielska , więc z niey różne narzędzia robić będzie można.

ARTYKUŁ VI.

Wykład niektórych fiSw Kuźniakom wfafcinycb , znayduijcych Jię w tym Dziek_t * w Nauce o gatunkach rudy, i tam daley.

JAko Nauki tak kunszta i rzemiosła mai) wyrazy sobie właściwe, których w pospolitey mowie nie uży waiy, n. p. w zapytaniach znay-dui) się słowa: Forma, Spodek, Zaprawa , Traytak, Wolwas, i t. d. Te wyrazy Kuźniakom s§ wiadome, inni słyszyc ie , nie mai) wyobrażenia rzeczy,które znaczy; abym więc czytanie iuż tego Dzieła, iuż Nauki o rudach i Piecach ułatwił, kładę Słownik kródki, lecz dla rozmówienia się z Kuźniakami bardzo użyteczny ; oprócz słów, wyłożę w nim niektóre materye, których pod żadnym artykułem umieścić nie mogłem.

A.

A mer szlak , albo Hamerscblak, część zwierzchnia gęsi, z któ-^rey grube tylko sztuki robiy; wierzch bowiem gęsi nayprędzey stygnie, ponieważ w zimny piasek wpływa, przeto żelazo które z niego robiy , iest kruższe od owego, które wyrabiaiy od będycego we srzodku , czyli wewnytrz gęsi. Amerszlaku z gęsi bywa 15. część, to iest ieżeli gęś waży 15. cetnarów, z niey Amerszlaku zostaie się cetnar.

B.

KU ZNIACKICH.

B.

Baba , stztuka drewniana ciężka, gruba, na końcach ryfami okuta , albo z żelaza surowego odlana , laków) sztuk) bii) pale, podnosząc i) albo rękami, albo linami, czyli gdy Rafarem pale bii).

Babka , kamień zaprawy , około którego żelazo wypływa , w niektórych piecach nazywa się Źalepa s na Babce albo Zalepie kład) blachę Żelazn), na niey opierai) dr)gi żelazne, gdy zaprawę czyszczę.

Bux , żelazo ulane w piasku , które kład) na pieca Fryszerskie-go boku, będęcym na przeciw wiatru; na Buxie leży gęś, po nim i) coraz głębiey w piec wsuwai), aby się wygrzewała.

Byk, stos drzewa różnie grubego i długiego, w trzy kondygnacje na storc ustawionego i obrazowanego; Bjrk iest w prawdzie po-podobny do mielcrza, różni się iednak od niego 1. że Rurzacze u-kładai) mielerz z sięgów w miarę rębanych , łupanych i suchych, byk zaś składai) z kloców nie łupanych, które Sięgami przekładaj) ; 2. Kurzacze składai) mielerz z wyznaczoney liczby sięgów, i tista-nowion) miarę węgli z niego oddaię, byk zaś, według woli , ukła-dai) mnieyszy albo większy, przeto nie można im przepisać,aby z niego tyle w szczegulności węgli oddawali.

c.

Cap, żelazo w piasku odlane potrzebne do Fryszerki, osadzai) ie Fryszerze na tym boku ] przy którym stoi); na nim Kowale młotowi żelazo, które z pieca wyieii, opierai), z węgla obiiai), w kleszczach poprawiai).

Ctmbrowka , drzewa którym doły wewnętrz wspiera!), aby ziemia nie osypywała się. Górnicy doły swoie tak cembrui), iak studnie zwykli cembrować.

Cerklenie, iest obcięcie drzewa dokoła aż do rdzenia, aby na pniu wyschło, cerki) zaś drzewa w Czerwcu; doświadczono wieku naszego, że drzewa rosnę z wierzchu, to iest; że kora drzewa z czasem odmienia się w biel, nakoniec w rdzeń, przeto korę w około obci)wszy, wilgoć z ziemi za obcięcie przeyić nie może, więc drzewo na pniu stoięc usycha; z t)d wnieść należy, iż ogrodnicy, którzy korę na drzewach fruktowych przerzynał), aby prędzey rosły, drzewa psui) i rośnieniu przeszkadzał'), bo rany które drzewu zadali , powoli zalewai) się, i takowe drzewo nigdy równe i gładkie być nie może.

Cet.