PICT6157

Rozdział 12

Rodzaje badań jakościowych

12.1. Badania etnograficzne

Badanie etnograficzne prowadzone jest wówczas, gdy zamierza się opisać życie wybranej grupy ludzi ze wszystkimi jego kulturowymi aspektami. Badacz stara się zrekonstruować całość dostrzeganych przez siebie zjawisk po to, aby jak najwierniej opisać poznawaną rzeczywistość kulturową. Opis kultury i stylu życia grupy, będącej przedmiotem studiów, powinien być dokonywany z punktu widzenia badanych, ponieważ etnografia to znacznie więcej niż obserwacja uczestnicząca, w której badacz opisuje tylko to. co dostrzega¹. To założenie implikuje konieczność prowadzenia badań, znajdując się wewnątrz badanej zbiorowości, co zmusza badacza do poznania jej sposobu myślenia, języka, zwyczajów, zachowań. Ważne jest. aby nie patrzył on na badanych z perspektywy kogoś obcego, który badane przez siebie zjawiska traktuje jako egzotyczną ciekawostkę, lecz aby próbował zrozumieć, jak oni widzą świat, jak go sobie konstruują i interpretują. Przebywając w poznawanej przez siebie społeczności musi zgłębić ją na tyle dobrze i w takim stopniu wtopić się w nią, aby sam mógł stać się ważnym źródłem informacji o badanej społeczności. Badanie etnograficzne prowadzi się zawsze wtedy, gdy chce się dowiedzieć, jak środowisko kulturowe (fizyczne i symboliczne) wpływa na jednostkę bądź grupę, w jaki sposób transmitowana jest kultura na młode pokolenie, jakie wzorce i systemy symboliczne stanowią narzędzia za pomocą których owa transmisja się dokonuje.

gadania einograf.cznc mogą dotyczyć jednostdc (analiza karier histo-, życia- ról społecznych), oraz małych i większych gmp. W przypadku

tadania g™P <^klóru >^rak,0^^{anc Si}t małe społeczności. środowiska Roczne, bądź jako odosobn.one układy, ważne stają się relacje pomic-ly poszczególnymi częściami składowymi owych środowisk¹. Zasięg Letniego z wymienionych badań etnograficznych jest szeroki, nazywany hv\va także makroetnografią-. Badania makroetnograficzne zajmują się poznawaniem systemów, z ich strukturą i wzajemnymi wewnętrznymi podaniami (w pedagogice głównie systemów szkolnych, gdzie szkoła traktowana jest jako ważne środowisko kulturowe, w którym odbywa sie socjalizacja wtóma człowieka). W makroetnografii chodzi o przeanalizowanie całości systemu. Są to studia rozległe, często prowadzone przez grupę badaczy. Wyróżnić można także badanie mikroetnograficzne, w którym zakłada się, że małą grupę można traktować jako miniaturę społeczeństwa, ponieważ zachodzące tam relacje są odbiciem szerszych zjawisk społecznych - np. obserwując klasę szkolną czy grupę harcerską pod kątem stopnia przyswojenia, werbalizacji i stosowania zasad moralnych przez dzieci, poprzez śledzenie procesów interpersonalnych, zachodzących pomiędzy członkami grupy^{2 3 4}.

Badania etnograficzne są terenowymi, ponieważ prowadzone są w naturalnym środowisku. W etnografii stosuje się różnorodne metody zbierania materiałów; obserwacje, wywiad, analizę wytworów ludzkich. Wywiad przeprowadzany w badaniach etnograficznych, mimo że nieskategoryzo-wany i otwarty, przebiega nieco inaczej niż wówczas, gdy stosowany jest jako samodzielna metoda zbierania danych. Wywiady są często prowadzonymi krótkimi rozmowami, wielokrotnie z tymi samymi osobami, stanowią niekiedy niepowiązane ze sobą „strzępy" wypowiedzi, przerywane przez inne osoby, wydarzenia, bądź przez samego badanego, z których dopiero później wyłania się jakąś całość.

W poznawanym środowisku badacza interesuje zarówno życie codzienne; zwyczajne sytuacje, zwykłe rozmowy, jak i nadzwyczajne okazje, po*

1

Kawecki. Etnografia, op. cit.

2

•’ I. Kawecki, Metoda etnograficzna w badaniach edukacyjnych. Łódź t W.

3

' Rozróżnienie na makro- i mikroetnografie przyjęte za J. Sirzemieczn>m. tnograjia reda_So_Sicvia |w:] Badanie i działanie. H‘ poszukiwaniu metod organizowania środom

^wychowawczego. Warszawa 1988.    .,    ^

4

Szerzej o badaniach mikroctnograficznych pisze L.M. Smith, t ograp >. .. ^nc>clopcdia of Educational Research". I9S2.