PICT6323

_w WPROWADZENI# DO METODOŁOC1I BADAN PEDACOCICZNVCIl Badania ankietowe

„ j    tum o sposobem zbierania informacji za pomocą zestawu

pWnTdotrczacydi bczpośrednio lub pośrednio ściśle określonych pro-ŁlemcSw badawczych. Zestaw tego rodzaju pytań nazywa się ankietą lub kwestionariuszem ankiety, przybierającym z reguły postać drukowanego formuł irza / podanymi na nim pytaniami i wolnym, miejscami na wpi-sywanie odpowiedzi lub też z gotowymi odpowiedziami, spośród nich osoby badane wybierają te, które uważają za prawdziwe, lotez zamieszczone _w ankiecie pytania mają charakter pytań otwartych bądź zamkniętych.

__-pytania otwarto pozostawiają badanym całkowitą swobodę odpowiedzi

(por. J. Zborowski, 1961, s. S i n.). Pytania zamknięte zaś przewidują zestawy gotowych odpowiedzi, wymagających jedynie wyboru tej właściwej z punktu widzenia osoby badanej, czyli respondenta.

Wśród pytań zamkniętych rozróżnia się pytania alternatywne, dys-junktywne i koniunktywne. Pytania alternatywno zakładają możliwość odpowiedzi na nie w sposób dwojaki: „lak" lub „nie", a niekiedy także łącznie z możliwością zaznaczenia „nie wiem" czy „nie mam zdania" (por. J. Konopnicki, 1971, s. 95). Pytania dysjunktywne wymagają wyboru jednej spośród więcej niż dwóch możliwych odpowiedzi; dotyczą np. najbardziej ulubionego przedmiotu nauczania spośród kilku wyszczególnionych w ankiecie tego typu przedmiotów. Pytania koniunktywne natomiast umożliwiają badanym dokonanie wyboru więcej niż jednej tylko z podanych na nie możliwych odpowiedzi (por. A. Potocka-Hoser, 1971, s. 104).

Oprócz pytań otwartych i zamkniętych wykorzystuje się w ankietach pytania półotwarte, przewidujące poza wyborem spośród sugerowanych odpowiedzi także uwzględnienie „innych", tj. własnych (dowolnych) odpowiedzi. Zalecane są również pytania filtrujące, tzn. wyłączające z badań osoby, które nie mają nic do powiedzenia w interesującej badacza sprawie, i pytania kontrolne („kłamstwa"), pozwalające wykluczyć osoby badane odpowiadające w sposób zwodniczy (kłamliwy).

W konstruowaniu pytań ankietowych niebagatelna jest troska o odpowiednią ich formę i treść. Chodzi o to, aby:

-    dotyczyły one wyłącznie spraw istotnych z punktu widzenia podejmowanych problemów' badawczych,

-    były jednakowo rozumiane przez wszystkie osoby badane,

-    nie były zbyt trudne do odpowiedzi,

-    były pozbawione nadmiernej sugestii,

-    były wyrażone w grzecznościowej formie.

Nie bez znaczenia jest też prawidłowa kolejność zamieszczonych w ankiecie pytań. Przede wszystkim mają one stanowić pewną zwartą i logicz-

X. PRZEGLĄD MF.TOD I TECHNIK BAniń

YCH 253

PEDAC6CC2N

powyż-

n-l «'«*• tj. zgodnie ze swoistym poczuciem lo_{Eiki w} szym zaleca się zadawanie pytań od prostych (L , ^Zw,i*^zku Z skomplikowanych (trudnych), od ogólnych do s/r^ u ^d° ^{COraz bardz}*j pujących do nieco bardziej drażliwych (osobistych^gV^>Wych' ⁰⁰ n* ^krę-ności wymaga sformułowanie możliwych na zad . ^Szczc8^óln«j staran-wc odpowiedzi, czyli tzw. kafeterii. Celowe wyda'*'^{Py,anja ank}ieto-ułożenie instrukcji poprzedzającej dawanie odpow ^takzc Spowiednic pondentom pytania. Zazwyczaj informuje się w    ^{2adawanc res}*

wadza badania i w jakim celu oraz jak należy od rTT!°_rł^ty!ⁿ' ^kt0 P^rzcP«>-nc pytania ankietowe. Innym jeszcze wymogiem!P⁰⁵²"^⁰¹* ankiety, złożonej z pytań zamkniętych, jest odom..; a °^pracowanc) czyli dokonanie .prayporz^kowU

kategoriom zawartym w kluczu kodowym". p_r,v . ^p°'^su'^{dzi anklcl}y ma oznaczenie cyfrowe lub literowe, co ułatwiłL ' ^    ^ ^ka,e8^0ria

ne wyników badaó" (S. Kownacki. Z.

Skonstruowaną w ten sposób ankiete st™,.;*    '    .    '•

Rozmowa i wywiad

Podobnie jak badania ankietowe, także rozmowa i wywiad są sposobami gromadzenia informacji w celach naukowych za pomocą zadawania badanym przygotowanych uprzednio pytań, na które jednak otrzymuje się odpowiedzi nie w formie pisemnej, lecz ustnej. Ponadto przeprowadzanie rozmowy i wywiadu - w przeciwieństwie do badań ankietowych - odbywa się zawsze w bezpośrednim i bliskim kontakcie ?. badanymi oraz zazwyczaj z każdym z nich oddzielnie, a tylko niekiedy z 2-3 osobami jednocześnie. Zadawane im pytania mogą mieć-jak w badaniach ankie-towych - charakter otwarty lub zamknięty. Od tego zależy, czy mamy do czynienia z rozmową i wywiadem nieustrukturalizo wanym (niestandary-zowanym) lub ustrukturalizownnym (standaryzowanym).

Między rozmową i wywiadem nie zachodzi istotna różnica, co usprawiedliwia łączne ich omawianie. Na ogół w metodologii badań pedagogicznych, psychologicznych i socjologicznych mówi się raczej o wywiadzie niż o rozmowie (por. F. N. Kcrlinger, 19S6, s. 43°—J4S). Niektórzy jednak wskazują na zachodzące między nimi różnice. I tak. według jednych rozmowa stanowi swobodną i spontaniczną wymianę myśli bez z góry przewidzianego jej ukierunkowania, a natomiast wywiad uważa się za wymianę myśli ściśle ukierunkowaną przez osobę odpowiedzialną