pkm osinski95

188 4 Lniy*kuw#n!e

Smary mineralny maziste powstają z olejów mineralnych przez zagęszczenie u pomocą mydeł wapniowych, sodowych, litowych, potasowych itp. Smary mazittt stosuje sic w łożyskach trudno dostępnych, rzadko kontrolowanych, narażonych ni zanieczyszczenie lub pracujących z przerwami. Smar mazisty utrzymuje się łatwo w łożysku i nic wypływa z niego w przeciwieństwie do smaru płynnego. Przy nagrzewaniu się powierzchni trących smar częściowo się topi. Smar mazisty uszczelnia szczelinę smarną i nie dopuszcza do zanieczyszczenia. Poza tym smary maziste stosuje się do smarowania łożysk wolnobieżnych silnie obciążonych.

Smary organiczne roślinne (oliwa, oleje rzepakowe, lniany, rycynowy itp.) oraz :niersfee (łój. olej kostny, tran itp.) są dobrymi smarami, stosowanymi w specjalnych przypadkach ze względu na cenę oraz łatwość starzenia się. Są one równie* stosowane jako dodatki uszlachetniające do olejów mineralnych.

Do łożysk o panewkach wykonanych z tworzyw źle odprowadzających ciepło, jak drewno i masy plastyczne, stosuje się wodę w charakterze smaru, co ułatwia chłodzenie. Celowe jest to przy dużych prędkościach kątowych i małych obciążeniach W pewnych przypadkach ze względu na wysokie temperatury lub na specyfikę maszyn nie dopuszczającą olejów stosuje się smary stale, takie jak grafit, dwusiarczek molibdenu, związki siarki itp.

Wyczerpujące informacje o rodzajach Smarów oraz sposobach ich doprowadzania do łożysk podano w £13].

4.3. Tarcie w łożyskach ślizgowych

We wszystkich łożyskach następuje rozproszenie energii mechanicznej i zamiana jej na ciepło. Przez analogię do zjawiska tarcia między dwoma ciałami posuwającymi się po sobie, wprowadzamy pojęcie współczynnika tarcia łożyska. W tym celu ustalamy moment oporu łożyska M,. Moment ten może być wyrażony przez silę tarcia 7*

M, - Tr_t,    (4.3)

gdzie r, — ramię działania siły tarcia. W przypadku łożyska poprzecznego jest to promień czopa (rys. 4.2a). W przypadku łożyska wzdłużnego ramię siły tarcia zależy od rozkładu nacisków. Najczęściej przyjmujemy jako wartość przybliżoną średni promień pierścieniowej powierzchni łożyska (rys. 4.2b):

r, " i(r, + rj-    (4-4)

Stosunek siły tarcia do obciążenia nazywamy współczynnikiem tarcia łożyska

tł

di

Przrmcioeiiic obciążeń przez łożysko wiąże się z wywieraniem nacisku czopa no panewkę. Rozkład nacisku Wzdłuż obwodu jak też wzdłuż osi łożyska jest nu ogól

Rył. 4.2. Schomnl łożyska: a) poprzecznego, b) wzdłużnego

nwównomierny i różny dla różnych łożysk (rys. 4.3a). W celu porównawczej oceny łożysk wprowadza się nacisk nominalny średni pg (rys. 4.3b), obliczany jak stosunek obciążenia do powierzchni prostokąta będącego rzutem walcowej powierzchni łożyska na kierunek prostopadły do obciążenia

Rys. 4J. Rozkład nacisków w łożysku poprzecznym (opis w tckfck)

W łożysku wzdłużnym (rys. 4.4) nacisk średni

(4.7)

4 P

Na cechy łożyska wpływa prędkość poślizgu między czopem a panewką Prędkość ta jest równa prędkości punktów obwodu czopa (prędkość obwodowa)

(4J)

diu

T'