prapol011

warzystwie form oryniackich. Zarówno z tego powodu jak ze względu na technikę wyrabiania grotów z wiórów należy przyjąć że te wczesne formy grotów oszczepów powstały na skutek oddziaływania przemysłu solutrejskiego (proto-solutrejskiego) na przemysł oryniacki. Czasowego zetknięcia się wczesnego przemysłu sclutrejskiego z późnym przemysłem oryniackim dowodzą także późno-oryniackie stanowiska z Horodnicy nad Dniestrem, gdzie niektóre wióry załuskane wykazują typowy powierzchniowy retusz solu-trejski. Czysty przemysł solutrejski z grotami oszczepów dwustronnie obrabianymi jest u nas dotąd bardzo rzadki. Poza dwoma takimi ostrzami znalezionymi w Jaskini Nietoperzowej w Jerzmanowicach możemy wymienić tylko jeden grot podobny z jaskini Mamutowej w Wierzchowiu. Najbliższe odpowiedniki do tych grotów znamy z jaskini Szeleta na Węgrzech, uchodzących za kolebkę przemysłu solutrejskiego.

Wczesny przemysł magdaleński W czasie drugiego maksimum ostatniego zlodowacenia lub w samym początku następującej po nim epoki polodowoowej pojawiły się w Polsce południowej gromady ludzkie, wykazujące w swoim przemyśle znaczne podobieństwo do współczesnych znalezisk wczesnego przemysłu magdaleńskiego w zachodniej Europie., nazwanego tak od miejscowości La Madeleine w południowej Francji. Przemysły magdaleńskie rozwinęły się z przemysłów oryniackich, z którymi mają wspólną technikę wyrobu większości narzędzi krzemiennych z wiórów. Czy rozwój ten dokonał się w Europie zachodniej, jak przyjmuje Kozłowski, czy raczej gdzieś na wschodzie Europy, jak twierdzi Hillebrand, Krukowski i in,. jest dotąd sporne. Za wschodn^:m pochodzeniem wczesnego przemysłu magdaleńskiego mógłby przemawiać fakt, że na stanowiskach ukraińskich młodszego paleolitu (Mizyń i in.) późne formy oryniackie występują często w zmieszaniu z typami wczesno-magdaleriskimi. Jeżeli przytym uwzględnimy, że najstarszy przemysł magdaleński przypada na okres wybitnie zimnego klimatu, łatwiej jest przyjąć w tym czasie wędrówkę ludności z północnego wschodu Europy, wypieranej stamtąd przez wzrastające zimno, ku cieplejszemu południowemu zachodowi, niż w kierunku odwrotnym. Typowe znaleziska wczesnomagdaleńskie znamy z jaskini Maszyckiej w Maszynach, w pow. olkuskim. Oprócz na-

rzędzi krzemiennych: licznych drapaczy wiórowych, nieraz bardzo długich, rylców węgłowych i klinowatych i wiórów zaszczerbionych odkryto tu dużą liczbę wyrobów z materiałów organicznych. Znajduje się wśród nich jedno tzw. berło z rogu renifera z otworem wywierconym w miejscu rozwidlania się paroslków (ryc. 2, 1), pięć kościanych szydeł, kilkanaście narzędzi łcpatkowatych, kilka grotów oszczepów 7. kłów mamutowych i żeber zwierzęcych oraz przeszło 20 mniejszych grotów z żeber zwierzęcych pokrytych różnorakimi nacięciami (ryc. 2 nr 2—4), reprezentującymi częściowo silnie stylizowane i skrajnie uproszczone ornamenty zwierzące np. oko i róg z profilu (ryc. 2, 3). Do ciekawszych znalezisk z jaskini Maszyckiej należą też trzy kwar-cytowe rozcieracze, używane widocznie do tarcia farby, bo na jednym z nich znalazły się jeszcze ślady limonitu, widniejące także na jednym narzędziu łcpatkowa-tym. Farba ta służyła zapewne do barwienia ciała lub do tatuowania.

Rys. 2. Wyroby rogowe i kościane przemy siu magdaleńskiego z Jaskini Maszyckiej (według G. Ossowskiego).

Drugie maksimum ostatniego zlodowacenia stanowi ważny mo ment przełomowy zarówno z punktu widzenia geologicznego iak i w dziejach kultury ludzkiej.

Jest to ostatni okres epoki lodowej, bo odtąd rozpoczyna się stopniowe ocieplanie się klimatu i związane z tym -ostateczne cofanie się lodowca z zajętych dotąd przezeń ziem środkowej i północnej Polski. W tej epoce po-lodowcowej czyli epipleistocenie działalności wód spływających z topniejącego lodowca i praca wiatrów formują dzisiejszy kraj. obraz Niżu Polskiego. Wody wymywają nowe lub pogłębiają

17

2 Pradzieje Polski