prapol022

Tylkio starsza faza przypada na drugi okres młodszej epoki kamiennej, jest zatem współczesna z trzema wyżej omawianymi kulturami ceramiki wstęgowej, młodsza natomiast na-l'ży do okresu III neolitu. W grupie południowej: (śląsko-małopolsko-wołyńsko-podlaskicj) nie udało się dotąd wyodrębnić znalezisk starszych od młodszych, mimo że i ta grupa trwała poprzez dwa okresy neolitu (II i III).

Ludność obu grup kultury pucharów lejkowatych żyła również głównie z rolnictwa i hodowli bydła, jakkolwiek u grupy wschodniej myśliwstwo i rybołówstwo odgrywały zapewne większą rolę niż u ludów ceramiki wstęgowej. Broń grupy wschodniej stanowiły czekany kamienne z guziczkowato zgrubiałym obuchem (tabl. III, 5), sześcio-graniaste czekany podwójne (tabl. III, 6) oraz łuk ze strzałami zaopatrzonymi w grodki krzemienne kształtu laurowa-tego. Z większych narzędzi kamiennych używała grupa wschodnia ludności pucharów lejkowatych krzemiennych -‘siekier dwuściennych o soczewkowa tym przekroju, nawiązujących do form przemysłu kampiriskiego, krzemiennych siekier czworościennych o grubym obuchu, siekier ośmiogra-niastych ze skał krystalicznych (tabl. III, 11) i innych rzadszych form. Drobne narzędzia krzemienne świadczą o niezbyt wysokim stanie techniki krzemieniarskiej, większość ich wykonywano bowiem z odłupków, nie z wiórów. Lepiej za to przedstawia się przemysł garncarski, wytwarzający liczne rodzaje naczyń z tłustej gliny bez domieszek, zresztą dość słabo wypalonej. Obok pucharów z lejkowatą szyjką (tabl. III, 1) bardzo charakterystyczny typ starszej fazy omawianej kultury stanowią flasze z kryzą (tabl. III, 2), tzn. z wałkiem poziomym nalepionym poniżej wylotu szyjki, co miało widocznie umożliwiać przytroczenie ich do pasa i używanie jako manierek. Z innych form były w użycu amfory z 4 lub 8 uchami u nasady szyji i w górnej części brzuśca, duże naczynia wiadrowate do przechowywania zapasów., kubki, misy i łyżki. Ceramika ta odznacza się bardzo prostą ornamentyką, złożoną najczęściej z pasm słupków pionowych i zygzaków z ukośnych kresek. Ozdoby te, wyciskane stemplami, wypełniano często białą masą.

Wschodnia grupa ludności pucharów lejkowatych budowała swe osady najczęściej na terenach piaszczystych, rzadziej na glinie. Używała ona czworokątnych domów słupowych o nieregularnym zarysie (Nosocice, pow, głogowski).

Stosunkowo często też zakładała osiedla nawodne, podobne zapewne do osady odkrytej w Szlachcinie, w pow. średzkim, gdzie budowla mieszkalna wznosiła się na podwalinach z pni drzewnych i gałęzi, na mieliźnie dawnego, obecnie zator-fiałego jeziora. Czy osady podobne miały charakter obronny czy też miały na celu łatwiejszy połów ryb, trudno powiedzieć, pierwsza ewentualność wydaje się jednak bardziej prawdopodobna, ponieważ także grupa południowa omawianej kultury zakładała osady warowne w postaci grodów, Zmarłych grzebano — w przeciwieństwie do ludności ceramiki wstęgowej — w postaci wyprostowanej, przykrywając ich kamieniami polnymi. Nad gnebami wybitniejszych osób

Rys. 8. Grób „kujawski" kultury pucharów lejkowatych w Wietrzychowicach, w pow. kolskim (po zdjęciu nasypu ziemnego), według K. Jażdżewskiego.

39