prapol064

EPOKA ŻELAZNA

(700 przed Chr. do 1000 po Chr.)

Początki znajomości żelaza

Odkrycia żelaza dokonano na Wschodzie i to według wszelkiego prawdopodobieństwa w Azji Przedniej. Już w czwart-tym tysiącleciu przed Chr. kuto wprawdzie w Mezopotamii i Egipcie nieliczne przedmioty żelazne z surowca uzyskiwanego z meteorytów, a ślady wytapiania żelazna z rud miejscowych spotykamy w Mezopotamii przed r. 2800 przed Chr. Ale kruszec ten nie znalazł na razie uznania mimo, że ruda żelazna jest łatwiej topliwą od miedzi, a tym bardziej od brązu¹) i dopiero w kilkanaście wieków później nowy metal zaczął się rozpowszechniać, wypierając brąz i zapoczątkowując epoką żelazną. W Azji Mniejszej i Syrii upowszechniło się żelazo w XV stuleciu, w Egipcie pod koniec wieku XIII, a stamtąd znajomość żelaza dostała się do Europy. We Włoszech początek epoki żelaznej przypada około 1000 przed Chr., a w Polsce około 700 przed Chr. Pierwsze wyroby żelazne importowane z południa dotarły do nas wprawdzie już w V okresie epoki brązowej, jak tego dowodzą szpile żelazne znalezione na cmentarzysku z tego czasu w Wila-nowcu w pow. chodzieskim w Wielkopolsce. Właściwy początek epoki żelaznej liczymy jednak dopiero od tego momentu, kiedy żelazo staje się istotną podstawą kultury materialnej. Polska zawdzięcza znajomość żelaza, jak się zdaje, żywym stosunkom handlowym nawiązanym w poprzednim okresie z Europą południową, w szczególności z krajami alpejskimi i północnymi Włochami.

Szybkiemu rozpowszechnianiu się nowego kruszcu stały na zawadzie rozmaite trudności. Głównymi przeszkodami były: konserwatyzm ludności, przyzwyczajonej do znacznie

*) Ruda żelazna topi się przy 700—800° ciepła, brąz przy 835°, miedź zaś dopiero przy 1084°.

okazalszego, złocistego brązu, oraz mniejsza przydatność ówczesnego żelaza do wyrobu narzędzi i broni. Było ono bowiem na ogól niebartowane i stąd nie wytrzymywało pod względem twardości konkurencji z brązem. Historyk grecki

121