prapol065

Polybius świadczy, że jeszcze w II w. przed Chr. miecze Celtów były tak słabe, iż wyszczerbiały się łatwo i gięły, tak że wśród boju trzeba je było wyprostowywać. Pewną trudność stanowiło też niewątpliwie opanowanie techniki obróbki żelaza, przy czym stosowano wyłącznie kucie¹), gdy wyroby brązowe najczęściej odlewano. Wreszcie odstraszała też zapewne wysoka cena nowego kruszcu, sprowadzanego z daleka, dopóki nic nauczono się wykorzystywać rodzimych złóż rudy darniowej. To też początkowo żelazo było tak cenne, że używano go, jak to widzieliśmy u wyżej wspomnianych okazów importowanych, wyłącznie do ozdób. Surowiec żelazny sprowadzano do nas w postaci klinowatych brył, jakie zawierał skarb z Przybysławia, w pow. jarocińskim (ryc. 26). Jak długo posługiwano się wyłącznie kruszcem sprowadzanym, trudno powiedzieć, w każdym razie pierwsze ślady wytapiania żelaza na miejscu znamy w Polsce — jak dotąd — dopiero z ostatniego wieku przed Chr. Epokę żelazną dzielimy w Polsce, podobnie jak w innych krajach, na pięć okresów: 1) okres halsztacki, 2) okres lateński, 3) okres rzymski, 4) okres wędrówek ludów, 5) okres wcze'snohistoryczny.

Okres halsztacki

(wczesny okres żelazny) 700—400 przed Chr.

Okres ten zawdzięcza swą nazwę słynnemu cmentarzysku z początku epoki żelaznej w Hallstatt w Austrii Górnej, gdzie w związku z istnieniem kopalni soli i eksploatacją miedzi powstała ludna i bogata osada, prowadząca rozległy handel. Ponieważ jednak kultura żelazna na południu zapanowała wcześniej niż w Polsce, reprezentowana jest u nas jedynie młodsza część okresu halsztackiego, czyli według chronologii Reineckego fazy C i D, natomiast dwom starszym fazom (A i B) odpowiadają u nas okresy młodszy (IV) i najmłodszy (V) epoki brązowej. Wielu badaczy zalicza zresztą fazę Hallstatt A także na obszarze Alp wschodnich — wbrew Reineckemu — jeszcze do epoki brązowej. Znaczną część obszaru Polski zajmuje we wczesnym okresie żelaznym nadal ludność kultury „łużyckiej", osiągająca teraz punkt szczy-

*) Wytwarzanie stali w znaczeniu dzisiejszym i odlewanie wyrobów żelaznych, to dopiero zdobycz czasów nowożytnych.

r

to-\vy swego rozwoju. Obok niej występują na widownię nowe kultury, z których na pierwszy plan wysuwają się na północy kultura pomorska i kultura kurhanów wschodnio-pruskich, na południowym wschodzie zaś, już poza obec-

Kullury wczesnego okresu żelaznego (okr. Hallstatt C) Kultura łużycka

I | Grupa zachodnio-wiclkopolska i środkowo-śląska •== Grupa kujawsko-chcłmińska Grupa górzycka W/ Grupa bielińska WW Grupa górnośląsko-malopolska f!2!l Grupa .nazowiecko-podlaska Grupa tarnobrzeska H! Kultura pomorska //// Kultury b a 11 y j s k i e

123