Psychologia ogólna10

37

TT'

Specyficzną dla psychologii metodą badawczą jest szczególny rodzaj obserwacji, której przedmiotem są zachowania się, a zwłaszcza wewnętrzny ich aspekt, samego obserwującego. Jest to samoobserwacja (czasem zwana introspekcją ^).

Obserwacja drugiego człowieka, jak i siebie samego, jest najbardziej naturalnym sposobem poznawania pewnych aspektów rzeczywistości psychicznej człowieka. Stanowi zawsze pierwszy krok w .badaniu naukowym (także w psychologii), jednak w swej wstępn2j postaci prowadzi najczęściej do mało ścisłego stwierdzenia faktów i postawienia określonych hipotez o obserwowanym przedmiocie. Sprawdzenie słuszności hipotez i uściślenie opisów możliwe jest dopiero w obserwacji kontrolowanej, właściwej. Y7 badaniach psychologicznych tym pierwszym krokiem bardzo często jest samoobserwacja*, dzięki niej badaczowi nasuwają się pytania i dzięki niej może on formułować wstępnie odpowiedź. Weryfikuje ją za pomocą samoobserwacji prowadzonej przez odpowiednio przygotowane osoby lub stosując inne dostępne metody badawcze.

Atutem naukowej obserwacji jest bardzo szeroki zakres i naturalność warunków stosowania oraz możność badania autentycznego zachowania się. Obserwować można wszelkie zewnętrzne aspekty- zachowania się (ruchy ciała, mimikę, wokalizację, werbalizację aspektów wewnętrznych (przeżyć) tego zachowania się). Obserwacja nie dociera jednak do pełnej treści przeżyć. Również w samoobserwacji nie całe własne zachowanie się jest dane poznawczo. Nie wszystkie np. stany uczuciowe, myśli, wyobrażenia, dążenia możemy efektywnie badać w ten sposób, którego istota polega na śledzeniu tego, co się dzieje w obeerwującym, z jednakową uwagą, szczegółowo, wiernie, nie wpływając na obserwowany proces czy stan (stosuje się samoobserwację w trakcie przeżywania lub ex post, z pamięci). Doświadczenie wykazuje, iż każde nasze żywsze uczucie zmienia sie nieco, gdy chcemy je opisać. że przy intensywnym myśleniu nad czymś nie potrafimy wydzielić równolegle biegnącej refleksji nastawionej r.a to. jak i o czym szczegółowo myśjimy; z niektórych dążeń nie potrafimy sobie zdać sprawy itd.

Samoobserwację czasem niesłusznie utożsamia się z introspekcją; tymczasem samoobserwacja jest zorganizowaną introspekcją, sposobem doświadczania siebie samego, śledzenia co się pojawia w świadomości obserwującego się podmiotu.