psychologia religii
1

13

W pierwszym tomie swojej pracy, poświęconej zielonoświątkowcom, Chinderholm omawia genezę i źródła ruchu# Stwierdza, że ekstaza jest głęboko zakorzenioną w strukturze psychicznej człowieka tendencją /Linderholm 1924, 11/• ŁSoże ona być wywołana przez różnorodne zewnętrzne czynniki zarówno o charakterze materialnym, jak i niematerialnym# Charakterystyczną cechą ekstazy, zarówno spontanicznej, jak i wywołanej celowo, jest zaprzestanie działania zmysłu słuchu# Przestaje też istnieć świadomość miejsca i czasu# Utrzymuje się jednak nadal "podświadomość aktywności duchowejⁿ# Linderholm podkreśla podobieństwa zachodzące między osobami przeżywającymi w różnych kulturach stany ekstatyczne# Związki te i podobieństwa mogą byó wyjaśnione przez fakt, że w najwyższych czy najgłębszych stanach ekstatycznych wszystkie treści podświadomego życia duchowego i cała pamięć, obejmująca poznawcze uniwersum człowieka, ulegają znacznej redukcji i nie są w Btanie wykazać swojego zróżnicowania# Jeżeli jednak twierdzenia poznawcze są bardziej specyficzne, to wówczas widoczny staje się związek osoby przeżywającej ekstazę z określonym kręgiem kulturowym.

Tor Andrae w swojej książce "Psychologia mistycyzmu" /wydanej niestety tylko w języku szwedzkim/ szczegółowo opisuje różne stany mistyczne, używając do tego celu pojęć opętania lub natchnier. .a oraz pokazując związek ekstazy z histerią# A oto jak pisze o podobieństwach między tymi pojęciami: "Zgodnie z moją opinią, nie mogę odrzucić poglądu, że zjawiska religijnego opętania i natchnienia muszą być uznane za przejawy histerii, a w związku z tym, że większość mistyków można określić jako histeryków# Wyraźnie zdefiniowane i bsrdzcPEypu»e acupoły sympTomowT^towarzyszące zazwyczaj opętaniu i natchnieniu, wyraźnie wiążą się z objawami histerii" /566, f/#

Andrae podkreśla jednocześnie, że reakcje histeryczne nie powinny być uważane za bardziej "prymitywne" niż myślenie lub wola# Również A# Voipio w swojej pracy o fińskich kaznodziejach, przemawiających w stanie letargu, zjawisko to tłumaczył histerią'/Yoipio 1923; 1931/# Wielka praca Arbmana, "Ekstaza i trans religijny", również może być umieszczona wśród badań, które próbują sklasyfikować ekstazę w odniesieniu do innych stanów psychicznych# Arbman przytacza kilka długich definicji ekstazy; a oto definicja, która moim zdaniem najlepiej tłumaczy jego stanowisko: "We wszystkich swoich formach i przejawach ekstaza okazuje się niewątpliwie stanem umysłu, w którym świadomość osoby wierzącej jest bez jej woli pochłonięta przez problemy religijne, które w stanie poprzedzającym ekstazę tworzyły wyłączną treść świadomości i które znajdowały się pod jej bardziej czy mniej automatyczną

kontrolą#•# W kiIfcu^papigednich wierszach opisałem i określiłem ekstazę lub trasa religijny jako stan sugestywnego owładnięcia"#