psychologia religii
0

12

Celęa badań. należących dc pierwszej grupy i uwzględniających szerzej podejście teoretyczne, jest możliwie precyzyjny opisstanów ekstatycznych ęo to, by uzyskać możliwość porówi^

znanymi stanami psy ergowymi* W badaniach tych widoczne jest dążenie do wyodrębnienia możliwie wielu kryteriów stanów ekstatycznych, umożliwiających porównanie ich z innymi stanami, szczególnie z tymi, które mają charakter patologiczny. Zainteresowanie ekstazą religijną datuje się w psychiatrii od końca XLX wieku, kiedy nastąpił wielki postęp w tej dziedzinie wiedzy. Pojawiła się szansa zrozumienia wielu specyficznych zjawisk z zakresu zaangażowania religijnego. W tym kontekście chciałbym przypomnieć nazwiska takich psychiatrów, jak: Janet, Kraepe-lin, Gadellus czy Ribot. Pojawiła się wówczas tendencja do wyjaśniania stanów ekstatycznych poprzez wskazywanie na ich zbieżność ze zbadany-ni chorobami psy chi czny mi', ^Bzćzę golnie często ws kazywancTna podobieństwo między ekstazą a histerią. Robili to między inny ni tacy badacze religii, jak: iiodeih^mT^to^rae, Voyijo_t czy Arbman.

W swojej książce pt. "Ekstaza" z 1902 roku, Th. Achelis wszechstronnie omawia to zjawisko. Wyjaśnia go opierając się na współczesnych teoriach psychologicznych i socjologicznych, a jednocześnie wskazuje na jego kulturowe odmiany w różnych częściach świata. Wspomina o stoso\7aniu narkotyków jako^pfiaobi^jrypływania stanów ekstatycznych, opisuje związane ze stanem ekstazy tańce, autokastracje i rożSgo rodzaju eamookaieczenia. Za szczególnie podatne na przeżyj uważa osoby charakteryzujące się słabym, do pewnego stopnia niedorozwiniętym układem ^nerwowym, sprzyjającym podatności na wszelkie wpływy zarówno ze strony świata przyrodniczego, jak i grupy społecznej. Achelis pisze: "Im mniej człowiek panuje nad sobą samym, im mniej jest w 6tanie kierować swoją uwagą, tym bardziej jest zależny od swojego otoczenia i tym większa jest - używając terminologii technicznej -jego sugestywność /Achelis 1902, 18/. Mówiąc o społecznym znaczeniu ekstazy podkreśla, że wiele ruchów ekstatycznych opierało się na zjawisku empatii grupowej; potrzeby jednostki łączyły się z potrzebami grupy /Achelis 1902, 18/.

A-Je.cfc w swoich badaniach stosuje podejście ewolucyjne. Zakłada, że stany psychiczne, podobnie jak organy fizyczne, spełniały różną funkcję i służyły różnym celom w trakcie ewolucji. Stosując t9rmino-I logię filogenetyczną można powiedzieć, że są one w różnym wieku. Pisze jo tym następująco: "Zgodnie z moją hipotezą, ekstaza jest powrotem do ^ prastarego stanu świadomości, do praświadomości, która poprzedzała zróżnicowanie świadomości współczesnej na świadomość własnego ja i śvda-

ta zewnętrznego. Stan prsświadoności zaniknął w trakcie ewolucji, jak stary kontynent, który pokryło morze" /Beck 50/.