psychologia religii2

24

24

E

*

Konkluzje

Przegląd badan nad doświadczeniami ekstatycznymi uświadamia, że zaszły istotne zmiany w teoretycznych sposobach myślenia. Wcześniej przedstawione grupę badaf. to zbiór raczej heterogeniczny, którego wspólną cechą jest chęć możliwie precyzyjnego ustalenis. natury stanów

V

/

badań z tej grupy, tyła tendencja dc uznawania stanów psychicznych za pewne stałe jakości, za pomocą których wyjaśniać można wiele różnych 2jawisk religijnych. Jeżeli tylko stany psychiczne mogą być określane z wystarczającą dokładnością, wówczas można dojść do satysfakcjonującego rozumienia wszystkich zastanawiających zjawisk, które towarzyszą zjawiskom ekstazy, 3adacze byli częściowo ślepi na mechanizmy społeczno--psychologiczne, szczególnie na rozumienie zjawisk ekstatycznych jako integralnych części istniejącej kultury lub podkultury.

Badania prowadzone v? ostatnich latach, w przeciwieństwie do wcześniejszych podejść do tego zagadnienia, charaktery zowały się próbą zrozumienia poszczególnych zjawisk z punktu widzenia psychologii człowieka normalnego. Często o zjawiskach tych mówi się w terminach intensyfikacji normalnych mechanizmów psychicznych i procesów przekraczających górne granice normalnych procesów psychicznych. Dodatkowo przedmiotem zainteresowania stała się treść poznawcza systemu pojęć religijnych jako czynnik oddziałujący na przebieg tego procesu. Cynika z tego, że bez znajomości świata pojęć, specyficznego dla każdej kultury, nie potrafimy wyróżnić w niej zjawj.sk ekstatycznych. Jest również interesujące, że gdy przeprowadzano case atudies /studia przypadków/

ekstazę, a szczególnie w przekonaniu w jakim stopniu stan psychiczny może być uważany za czynnik wyjaśniający jej genezę, Pierwsza grupa prezentuje koncepcję bardziej statyczną, podczas gdy druga zbliża się raczej do wskazania na model zachodzącego procesu. Przeciwieństwo między tymi stanowiskami jest widoczne w wielu punktach. Wyraźnie ukazuje się ono w wypadku badań nad hipnozą. W tym wypadku wyraźnie cćr.i-my o "teoretykach stanów" i "teoretykach nie-stanów* /Gaunitz 1950, 3/, Kontrowersje między tymi szkołami badań nad hipnozą trwają cd pemego czasu i dane mogą być interpretowane z obu punktów widzenie.

Pewien wkład w tc zagadnienie wniósł Gaunitz. ?crównał or. v? swcich oadem.ach stan osiągany przez tych, którzy praktykują_mecytację jtrans-cedentralną, ze Stanem osiągniętym przez odeziały wenie hipnotyczne.