psychologia religii5

108

Taka interpretacja winna założyć* że poszczególne składniki doktryny lub praktyk są częściej podkreślane przez osoby z uprzedzeniami niż przez osoby tolerancyjne# Freud zasugerował związki między poszczególnymi składnikami ideologii religijnej /zarówno chrześcijańskiej, jak i żydowskiej/ a antysemityzmem, szerzej natomiast opracowali to zagadnienie Berliner /1946/ i Lowenstein /1951/. Spilka i Reynolds /1965/ odkryli, że w grupie 200 dziewcząt-katoliczek /starannie wybranych zę względu na wielką pobożność/ najbardziej uprzedzone miały skłonności do postrzegania Boga jako abstraktu bezosobowego i królewskiego, natomiast nieuprzedzone odbierały Boga jako bardziej realnego, ojcowskiego, ludzkiego, łaskawego władcę. To studium opiera się na wcześniejszych pracach /Armatae 1962; Spilka, Armatas i llussbaum 1964/, rozwijających technikę Q-sort w odniesieniu do pojęcia Boga, na podstawie twierdzeń osób stosunkowo wykształconych religijnie i zaangażowanych.

Hiektórzy badacze rozszerzyli analizy korelacji pomiędzy religią a uprzedzeniem o próbę wyodrębnienia centralnego czynnika decydującego o nietolerancji dwuznaczności. Jednak jasne określenie tej kwestii ciągle czeka na bardziej systematyczny opis. Gregory /1957/ stwierdził, po analizie zawartości twierdzeń ze swojej skali religijności, że najbardziej dosłowne stwierdzenia i przekonania, najbardziej korelowały ze skalą ?• Strommen /1967/ odkrył, że użycie *?" jako odpowiedzi na długi kwestionariusz, dotyczący wiary, było związane z bardziej liberalnymi postawami, ze skali postaw społecznych. Kategorie kodowe, definiujące mimowolną religię, wg Allena /Allen 1965; Allen i Spilka 1967/, polegają na użyciu wąskiej i niedwuznacznej konceptualizacji. Kottman /1966/ odkrył, że skale Thurstonera korelują z niektórymi wskaźnikami, świadczącymi o nadmiernej precyzji i przejmowaniu się stwierdzeniami werbalnymi.. ’    .

Porównanie grup wyznaniowych

Różnice postaw społecznych wśród grup wyznaniowych /katolików, protestantów, żydów/ są wymierne i mogą dać nam korzyści praktyczne, choć trudno jest powiedzieć, do jakiej wizji religii dochodzi się dzięki odkryciu tych różnic. Z takich badań nie wynikają jasne i spójne wnioski.

Tam, gdzie odkrywa się różnice, sugerują one zaszeregowanie katolików, protestantów, żydów w takiej jak. ta kolejności w kwestiach dotyczących konserwatyzmu wobec problemów rasowych /Allport i Kramer 1946; Rokeach 1960; Rosenblith 1949; 1957; Sappenfield 1944; Triandis 1960; Turbeville i Hyde 1966/, oraz wobec problemu wolności w wypowiadaniu