psychologia religii6

130

decyzji, postrzeganego z punktu widzenia podejmującej ją osoby. Wiele osób podejmując ją_# i opisując Bwe postępowanie, wspomina -o "autonomii” i "wolnej woli", kładąc nacisk na "zmianę", nie zaś na stasis. Niektóre z nich przyznają, iż używają grupy /do własnych celów/ - nie zaś na "odwrót, bądź też, że prowadzą negocjacje z daną grupą na temat tego, co mają robie i w co-wierzyć, po to, by stać się całkowicie pełnoprawnym jej członkiem /videx Straus 1976, 1979; Balch i Taylor 1978; lynch 1978; Judah 1974; Downton 1979A

Rzecz jasna, zdają sobie sprawę, że zaprezentowany powyżej sposób traktowania współczesnych nawróceń jest swego rodzaju idealizacją i nie wszystkie jednostkowe przypadki do takiego opisu się nadają. Jednakże uważam, że jest on w przybliżeniu adekwatny dla większości sytuacji, kiedy mamy do czynienia z przyłączaniem się do nowej grupy religijnej. Tezę taką potwierdza szereg prac wykonanych przez badaczy tego zagadnienia.

Powstaje zatem pytanie, dlaczego rezultaty przeprowadzanych dawniej badan nad nawróceniami wydają się być różne od wyników Y/spółczesnych? Wytłumaczeniem najprostszym i w pewnym sensie przekonującym jest twierdzenie, że dzisiejsze nawrócenia są fenomenami całkowicie innymi, niż dawne. Jednak teza, głosząca, że nawrócenie kilkadziesiąt lat temu podobne było Pawiowemu, dziś zaś typowym przykładem jest aktywny poszukiwacz, jest mocno kontrowersyjna. 0 wiele bardziej prawdopodobne jest, że nawrócenia w swych najogólniejszych rysach były i są takie same, zmienił się natomiast sposób ich interpretowania. Dawniejsze studia zdominowane były psychologicznym sposobem podejścia, podczas gdy większość cytowanych tu badaczy to socjologowie. Mamy zatem do czynienia z zupełnie innymi metodami badawczymi. Typowe badania psychologiczne wymagają operowania instrumentami oceny osobowości, dokonywania porównań z tak zwaną "normalną populacją", rozpatrywania pojedynczych przypadków, tak jak to dzieje się w psychoterapii. Socjologowie stosują natomiast w badaniach metodę obserwacji uczestniczącej, połączonej z rozległymi wywiadami i rozmowami z członkami badanej grupy. Badania psychologów skupiają się na danej jednostce, socjologię zazwyczaj bardziej interesują procesy uspołecznienia.

Ponadto sądzę, że w dziedzinie badań nad nawróceniami dokonało się zauważalne przesunięcie, dotyczące klas społecznych, z których wywodzili się badający i badani. Nie posiadam wprawdzie szczegółowych danych, niemniej czytając literaturę przedmiotu odniosłem wrażenie, że